Kierunek polityki unijnej kładzie coraz większy nacisk na montaż pomp ciepła, a także ich współpracę z fotowoltaiką i systemami magazynowania energii. Dzięki temu zwiększamy autokonsumpcję z mikroinstalacji, redukujemy wykorzystanie nieodnawialnej energii pierwotnej - w skrócie działamy z korzyścią dla domowego budżetu, jak i środowiska. Pojedyncze decyzje o inwestycji w te systemy, przy wsparciu programów dotacyjnych w znaczny sposób upraszczają też dekarbonizację. Jej nieodłącznym elementem jest oczywiście wspomniana pompa ciepła.

W dniu 14 marca 2023 r. Parlament Europejski przyjął poprawki do dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynków. Nie zabrakło wśród nich takich, które bezpośrednio odnoszą się do pomp ciepła. Czy dyrektywa EPBD stawia tej technologii specjalne wymagania?

Pompy ciepła i bezpieczeństwo energetyczne

W ramach realizacji inicjatywy Komisji Europejskiej znanej pod nazwą RePowerEU członkowie UE zostali wezwani do większego wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w budynkach. Jakkolwiek to nie zabrzmi - absurdalnie wysokie ceny opału, niepewność związana z dostawami gazu bezsprzecznie pozwoliły na popularyzację pomp ciepła. Urządzenie to jest od roku przedstawiane jako tanie w eksploatacji, ekologiczne i przede wszystkim może dać użytkownikowi możliwość zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego własnego domu. W połączeniu z fotowoltaiką rachunki za ogrzewanie mogą spaść do wręcz niezauważalnych wartości. Trzeba jednak pamiętać, że układ idealny, czyli: pompa ciepła, fotowoltaika i magazyn energii to wydatek rzędu +100 tys. zł (bez programów dotacyjnych). Nie trzeba jednak zrealizować wszystkiego od razu.

Rola promocji pomp ciepła

Komisja podkreśla, że przyszłość będzie w istotny sposób zależała od kierowanych przez obywateli społeczności energetycznych, np. spółdzielni. Kolejnym z kierunków jest dalszy rozwój pomp ciepła i promowanie go jako sposobu na zwiększenie suwerenności energetycznej UE. W Polsce działanie w tym zakresie realizują stowarzyszenia, takie jak PORT PC czy POBE. Nie bez znaczenia jest także udział kampanii informacyjnych, które prowadzi m.in. program Czyste Powietrze.

10 mln pomp ciepła w pięć lat - czy to możliwe?

Czy 10 mln pomp ciepła w pięć lat to dużo? Taki cel stawia Komisja Europejska. Daje to średnio 2 mln urządzeń rocznie. Dla porównania, w 2022 r. w samych Włoszech sprzedano ich ponad 500 tys., a w Polsce prawie 200 tys. sztuk. Według EHPA w Europie w zeszłym roku sprzedano 3 mln pomp ciepła!
Nie jest to więc wynik poza zasięgiem. Co więcej, wydaje się, że średniorocznie w pierwszych latach wynik ten będzie znacznie wyższy. Później może nastąpić wyhamowanie z uwagi na nasycenie rynku. Te setki tysięcy pomp ciepła przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego gospodarstw domowych, zmniejszy ich zależność od coraz bardziej zmiennych cen paliw kopalnych i umożliwi im odgrywanie aktywnej roli w transformacji energetycznej.

• Zobacz również: Audyt energetyczny – wymagania w programie Czyste Powietrze

Normy energetyczne i ekologiczne

Komisja Europejska wskazuje także minimalne normy charakterystyki energetycznej, które powinny koncentrować się na renowacji budynków o największym potencjale pod względem:

• dekarbonizacji,
• zmniejszenia ubóstwa energetycznego,
• rozszerzonych korzyści społecznych i gospodarczych.

Ten ostatni punkt odnosi się w szczególności do budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej, których renowacja jest priorytetowa. Pompa ciepła rozwiązuje każdy z tych problemów. Po pierwsze zmniejsza emisję CO2 (zwłaszcza we współpracy z energią elektryczną z OZE). Po drugie zmniejsza rachunki za ogrzewanie, co pozwala redukować ubóstwo energetyczne. Przypomnijmy, że występuje ono, gdy mamy do czynienia z sytuacją, w której 10% budżetu domowego jest przeznaczane na koszty związane z energią. Jest to jednak termin umowny. Po trzecie z uwagi na zmniejszenie emisji osiągany jest efekty ekologiczny w postaci poprawy jakości powietrza. Wspólnota swoimi zaleceniami wychodzi jednak poza eksploatację pompy ciepła, skupiając się na całym cyklu życia urządzenia.

"Oceniając potencjał efektywnego ogrzewania i chłodzenia państwa członkowskie powinny brać pod uwagę szersze aspekty środowiskowe i zdrowotne oraz aspekty bezpieczeństwa" - czytamy w sprawozdaniu Parlamentu ws. EPBD

Ze względu na kluczową rolę w transformacji należy zminimalizować ryzyko negatywnego wpływu czynników chłodniczych na środowisko. Powinny być wykorzystywane zatem te czynniki, które charakteryzują się trwałością, są pochodzenia biologicznego i nie są toksyczne.

Zagrożenia związane z szybkim rozwojem pomp ciepła

W artykule Przyspieszone wdrażanie pomp ciepła – szanse i zagrożenia rozprawiliśmy się z kilkoma aspektami ich rozwoju, na które należy zwracać uwagę. Chodzi przede wszystkim o to, że nie zawsze w budynku można zamontować pompę ciepła. Nieraz potrzebne jest wprowadzenie ulepszeń do budynku, których celem jest zmniejszenie zapotrzebowania na moc grzewczą. Oczywiście należy przez to rozumieć ocieplenie i wymianę stolarki okiennej i drzwiowej. To tylko najpopularniejsze z działań termomodernizacyjnych. Nieraz wymagana jest także wymiana instalacji grzewczej, np. gdy jest awaryjna, albo wyjątkowo nieprzystosowana do charakterystyki pompy ciepła.

Dlatego niezależnie od postawy rządzących i trendów kreowanych przez politykę powinniśmy sami wiedzieć, że montaż pompy ciepła wymaga zaangażowania. Sama instalacja pompy ciepła nie stanowi wartości samej w sobie. W przypadku wdrożenia tego rozwiązania w starym nieocieplonym domu jedyne co osiągniemy to wysokie koszty ogrzewania. Prawdopodobnie też musieliśmy kupić urządzenie o większej mocy (za więcej pieniędzy). Źle dobrana pompa będzie natomiast działać niezgodnie z fabrycznymi parametrami, będzie np. często się załączać.

Źródło: Parlament Europejski.