30 twarzy programu Czyste Powietrze

• W programie Czyste Powietrze można uzyskać dofinansowanie aż w 30 różnych wariantach. 
• Potencjalni beneficjenci mają do dyspozycji trzy poziomy dofinansowania, w których z kolei dostępne są trzy opcje dofinansowania. W opcji 1 i 2 wymiana źródła ciepła jest obowiązkowa, a w opcji 3 nie.
• Czyste Powietrze jest programem bardzo rozbudowanym. Tłumaczymy więc najważniejsze zasady związane z jego funkcjonowaniem. Jakie są wysokości dotacji? Kiedy audyt energetyczny jest obowiązkowy? 

Program Czyste Powietrze to ogólnopolska dotacja, której celem jest termomodernizacja budynków ze szczególnym naciskiem na wymianę źródła ciepła. Od początku trwania programu, czyli 2018 roku, Czyste Powietrze przeszło kilka aktualizacji. 

Kompleksowa i zwykła termomodernizacja

Ostatnia duża zmiana to rok 2023, kiedy to obniżono progi dochodowe i zwiększone maksymalne kwoty dofinansowania. Również od wtedy zaczęto na poważnie mówić o tzw. kompleksowej termomodernizacji. Na czym ona polega? Przede wszystkim na tym, że obowiązkowo trzeba wykonać audyt energetyczny, a następnie zrealizować cały zakres działań, który się w nim zawiera. Audyt z kolei musi przedstawiać plan modernizacji, według którego zmniejszone zostanie zużycie energii użytkowej (EU). Do jakiego poziomu? To już określają wskaźniki kompleksowej termomodernizacji. Energia użytkowa potrzebna do ogrzewania musi zostać zredukowana:

• do wartości nie większej niż 80 kWh/(m²·rok), lub
• o minimum 40%.

Oczywiście oprócz termomodernizacji kompleksowej mamy do dyspozycji termomodernizację zwykłą. Wówczas nie ma obowiązku przeprowadzenia audytu energetycznego, choć w dalszym ciągu można starać się o dofinansowanie do 100% kosztów kwalifikowanych na jego wykonanie (maks. 1200 zł). Warto pamiętać, że dotacja na audyt przysługuje tylko i wyłącznie wtedy, gdy cały zakres wskazany w audycie zostanie zrealizowany. To oczywiste, ale z obowiązku informujemy, że w przypadku kompleksowej modernizacji maksymalne kwoty dotacji mogą być nawet dwukrotnie wyższe.

• Zobacz również: Średnia cena audytu energetycznego to 1300 zł – więcej niż dotacja w ramach programu Czyste Powietrze

Bolączka dotacji w programie Czyste Powietrze

Mamy więc pierwszy podział, z którym się stykamy jako potencjalni beneficjenci programu. Pomimo tego, że nie jest on najważniejszy, to postanowiliśmy o nim powiedzieć najpierw. Kompleksowa termomodernizacja to kierunek, który ma za zadanie zwiększać efektywność energetyczną budynków w najgorszym standardzie energetycznym. Często w takich budynkach mieszkają osoby o niskich dochodach, nieraz są to gospodarstwa domowe bez dostępu do internetu, a domownicy nie mają okazji, aby o programach dotacyjnych się dowiedzieć. Co więcej, w takich sytuacjach dofinansowanie na zasadzie refundacji (zwrotu kosztów) nie ma racji bytu. Aby skorzystać z dotacji, potrzebny jest pewien budżet początkowy. Musi być on znacznie większy, jeśli mówimy o kompleksowej modernizacji. Na szczęście w takich sytuacjach możemy liczyć na opcję dotacji z prefinansowaniem, o czym za chwilę.

Czyste Powietrze i jego trzy poziomy

Wspomnijmy teraz o progach dochodowych, które dzielą program na trzy poziomy. Każdy ma inne kwoty oraz intensywności wsparcia finansowego. O dotację może się starać każda osoba fizyczna, będąca właścicielem lub współwłaścicielem budynku mieszkalnego jednorodzinnego lub wydzielonego w budynkach lokalu z osobną księgą wieczystą. Poniżej przedstawiono progi dochodowe.

• podstawowy poziom dofinansowania - roczny dochód wnioskodawcy poniżej 135 tys. zł,
• podwyższony poziom dofinansowania - miesięczny dochód do 1 894 zł/os. w gospodarstwie wieloosobowym, miesięczny dochód do 2 651 zł w gospodarstwie jednoosobowym,
• najwyższy poziom dofinansowania - miesięczny dochód do 1 090 zł/os. w gospodarstwie wieloosobowym, miesięczny dochód do 1 526 zł w gospodarstwie jednoosobowym

Prefinansowanie odpowiedzią na brak środków?

Wróćmy do prefinansowania, które jest możliwe w przypadku podwyższonego i najwyższego poziomu dotacji. Opcja ta pozwala na skorzystanie z dotacji bez wkładu własnego. Po podpisaniu odpowiedniej umowy z firmą wykonawczą właściciel domu, starając się o dopłatę do wymiany starego pieca lub kotła oraz docieplenia domu może skorzystać z dofinansowania, zanim rozpocznie proces wymiany dotychczasowego źródła. W takim wypadku pieniądze trafiają na konto firmy wykonawczej i nie przechodzą przez konto wnioskodawcy. 

Czyli mamy trzy poziomy i w każdym możemy ubiegać się o dotację zarówno na kompleksową, jak i zwykłą termomodernizację. Daje nam to łącznie sześć wariantów finansowania, a my mówiliśmy trzydziestu. Skąd więc jeszcze kolejne dwadzieścia cztery? Otóż każdy poziom dotacji podzielono na… trzy opcje, które różnią się od siebie zakresem prac i wysokością dotacji. Poznajmy je bliżej.

Kolejny podział – tym razem trzy opcje!

Opcja 1 i opcja 2 w programie Czyste Powietrze zawiera demontaż nieefektywnego źródła ciepła na paliwo stałe. Różnica między nimi jest jednak taka, że w opcji 1 dotuje się zakup i montaż pompy ciepła typu powietrze-woda albo gruntowej pompy ciepła do celów ogrzewania lub ogrzewania i c.w.u., a w opcji 2 dotuje się zakup i montaż innego źródła ciepła niż w opcji 1 oraz zakup i montaż kotłowni gazowej. Dodatkowo w tych dwóch opcjach możliwe jest dofinansowanie na zakup, montaż lub wykonanie (dopuszcza się wybór więcej niż jednego elementu): 

• mikroinstalacji fotowoltaicznej,
• wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła,
• ocieplenia przegród budowlanych, okien, drzwi zewnętrznych, drzwi/bram garażowych (zawiera również demontaż),
• nowej instalacji centralnego ogrzewania lub cwu (w tym kolektorów słonecznych),
• dokumentacji dotyczącej powyższego zakresu: audyt energetyczny, dokumentacja projektowa, ekspertyzy.

Warto też pamiętać, że montaż modułów fotowoltaicznych dodatkowo podnosi kwotę dotacji w zależności od poziomu o 6 tys. złotych (podstawowy), 9 tys. złotych (podwyższony) i 15 tys. złotych (najwyższy).

W opcji 3 przedsięwzięcie nie obejmuje wymiany źródła ciepła na nowe. Wśród dodatkowych przedsięwzięć nie ma także dotacji na fotowoltaikę. W miejsce tego możliwe jest uzyskanie środków na wybrane z poniższych prac:

• zakup i montaż wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła,
• zakup i montaż ocieplenia przegród budowlanych, okien, drzwi zewnętrznych, drzwi/bram garażowych (zawiera również demontaż),
• wykonanie dokumentacji dotyczącej powyższego zakresu: audytu energetycznego, dokumentacji projektowej, ekspertyz.

Intensywności i kwoty maksymalne

I takim to sposobem mamy równe 30 wariantów dotacji w programie Czyste Powietrze. Dokładając do tego prefinansowanie, program staje się niezwykle rozbudowanym mechanizmem, w którym zdecydowanie ciężko się połapać. Nie wspomnieliśmy jeszcze o tym, że poszczególne urządzenia i materiały mają własne intensywności dofinansowań, a urządzenia grzewcze również własne maksymalne kwoty dotacji. Jako przykład weźmy gruntową pompę ciepła – ile możemy na nią otrzymać? 

• podstawowy poziom dofinansowania | intensywność 55% | kwota dotacji maks. 28 tys. zł;
• podwyższony poziom dofinansowania | intensywność 80% | kwota dotacji maks. 40,7 tys. zł;
• najwyższy poziom dofinansowania | intensywność 100% | kwota dotacji maks. 50,9 tys. zł.

Więcej szczegółów o kwotach dotacji znajdziesz w naszych artykułach o ogrzewaniu, ocieplaniu domu i wymianie okien w programie Czyste Powietrze. Mamy nadzieję, że dzięki przygotowywanym przez nas materiałom wyjaśniamy zasady działania tej dotacji. Skorzystać z niej warto, ale trudno nie oprzeć się wrażeniu, że Czyste Powietrze jest nieco skomplikowane. Sam fakt, że mamy do dyspozycji łącznie 30 wariantów z określoną maksymalną kwotą dofinansowania, jest na swój sposób imponujący. Nie to jest jednak zadaniem dotacji, aby zaskakiwać beneficjentów. Żeby tego było mało, to od 14 czerwca 2024 roku pojawił się obowiązek wyboru pomp ciepła i kotłów na biomasę z listy ZUM. W przypadku tych pierwszych mamy także obowiązek wykonać audyt energetyczny przed inwestycją. 

Co dalej z programem Czyste Powietrze?

Czy taka atmosfera zachęca do uwikłania się w termomodernizację? Niespecjalnie. Pomimo redukcji kosztów ogrzewania, nie każdy może sobie pozwolić na renowację domu bez dofinansowania. Dodatkowo takie mechanizmy wsparcia powinny być nakierowane również na ludzi niemających doświadczenia z dotacjami i wypełnianiem wniosków. Oczywiście pomysł powołania instytucji operatorów, którzy mają takim osobom pomagać, jest słuszny, ale ludzie powinni mieć okazję zrozumieć, jak działa program we własnym zakresie – bez przeczytania opasłego regulaminu i załączników. Nie zapowiada się jednak na to, aby rząd z NFOŚiGW uprościli program. Aczkolwiek nadzieja pozostaje, ponieważ program Mój Prąd w szóstej edycji zostanie zdecydowanie ograniczony. Pozostanie tylko fotowoltaika i magazyny energii, a nie będzie pomp ciepła, systemów zarządzania energią i kolektorów słonecznych.

Nie bójmy się pytać wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, jeśli coś w programie jest dla nas niejasne. W razie wątpliwości polecamy skorzystać ze specjalnej infolinii programu Czyste Powietrze pod numerem: 22-340-40-80 lub czatu na stronie programu Czyste Powietrze.

Źródło: czystepowietrze.gov.pl