Autonomiczny dom – marzenie czy rzeczywistość?

Idea domu przyjaznego środowisku

U podstaw przemian, jakie zachodzą we współczesnym budownictwie, znajduje się potrzeba zmniejszenia negatywnego wpływu budynków na środowisko naturalne. Dotyczy to zarówno etapu ich budowania (wykorzystywania materiałów budowlanych czy też transportowania ich do określonych miejsc), jak również wieloletniej eksploatacji. Priorytetem staje się w związku z tym zmniejszenie śladu węglowego (wbudowanego i operacyjnego), który budynki „pozostawiają” po sobie.

Autonomiczny dom zaś to przykład tego, jak nowoczesne technologie pozwalają rozwiązać ten i wiele innych problemów związanych z troską o środowisko. To ekologiczne realizacje wynikające w dużej mierze z przewartościowania stosunku do zmian klimatycznych, ale też z naszego zmieniającego się stylu życia. Budowa takich obiektów i ich wieloletnie użytkowanie w porównaniu z tradycyjnymi budynkami jest po prostu korzystna także z punktu widzenia osiągania celów ekologicznych.

Zarządzanie energią w domu autonomicznym

Domy autonomiczne stanowią rozwinięcie koncepcji budynków pasywnych oraz budynków energooszczędnych o niemal zerowym zużyciu energii. Kluczową kwestią jest w tym przypadku niezależność od zewnętrznej infrastruktury oraz energooszczędność. Do ogrzewania budynku autonomicznego stosuje się między innymi kolektory słoneczne czy pompy ciepła. Kluczową zaś sprawą staje się wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, które zapewniają niezależność energetyczną.

Domy autonomiczne nie tylko oszczędzają energię, ale same ją produkują. Służą do tego popularne już dzisiaj instalacje fotowoltaiczne. Energię elektryczną pozyskuje się także dzięki turbinom wiatrowym. Niejednokrotnie łączy się obydwie technologie tworząc w ten sposób hybrydowy system zasilania.

W innowacyjnych budynkach ważną rolę odgrywa też kontrola i optymalizacja zużycia energii. Służą do tego systemy zarządzania energią. Usprawniają one korzystanie z domowych urządzeń tak, aby osiągać jak najlepsze wyniki pod względem efektywności energetycznej w danym budynku. Oprogramowanie przetwarza dane i „podpowiada”, jak można zaoszczędzić energię, wykonując codzienne czynności. Niewątpliwie zaletą takich systemów jest to, że są one przejrzyste i łatwe w obsłudze dla przeciętnego użytkownika.

Gospodarowanie wodą w budynku autonomicznym

Autonomiczny dom to miejsce, w którym oszczędza się i racjonalnie użytkuje wszystko, co naturalne. Dotyczy to także wody, która z każdym rokiem staje się coraz cenniejsza. Szacuje się, że do 2050 roku ponad połowa ludzi na świecie będzie zagrożona deficytem wody. Stąd tak ważna jest troska o jej racjonalne użytkowanie.

Projektanci autonomicznych domów podejmują wyzwanie tworzenia i wdrażania systemów, które ułatwiają oszczędne zarządzanie zasobami wody na co dzień. Stosuje się na przykład rozwiązania pozwalające powtórne wykorzystanie wody opadowej. Okazuje się, że dom może być niezależny od sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Podstawę autonomii stanowi własne ujęcie wody, czyli studnia. Planując postawienie domu autonomicznego należy jednak mieć na uwadze fakt, że jej budowa nie jest możliwa na każdej działce.

Gromadzenie wody deszczowej i zielone dachy

Ważną kwestią staje się tutaj gromadzenie wody deszczowej i jej ponowne użytkowanie w razie potrzeby (na przykład do podlewania roślin, do mycia podłogi czy auta, do prania, do spłukiwania sedesu). Szacuje się, że wykonując te czynności z wykorzystaniem deszczówki, oszczędza się aż 85 litrów wody pitnej na dobę! Stanowi to blisko połowę średniego dobowego zużycia wody przez jednego mieszkańca domu jednorodzinnego. Warto podkreślić, że aż 30% wody zużywa się na spłukiwanie toalet! Wykorzystanie do tego celu deszczówki ma więc bardzo duże znaczenie. To zarazem przykład uniezależnienia od odbioru ścieków. Instalacje dualne lub przydomowe oczyszczalnie pozwalają usunąć zanieczyszczenia i ponownie wykorzystać „odzyskaną” wodę. Dzięki temu ponownie użytkuje się tzw. szarą wodę (wolną od fekaliów, ale zabrudzoną), wykorzystaną wcześniej na przykład podczas kąpieli, zmywania, prania czy sprzątania. Nadaje się ona potem na przykład do podlewania ogrodu czy spłukiwania toalet

Z pomocą w kwestii rozwiązywania problemów z wodą przychodzi również niejednokrotnie sama natura w postaci ogrodu stanowiącego otoczenie budynku. Jego pomysłowe zagospodarowanie pomaga w dużym stopniu rozwiązać problemy wody i ścieków. Roślinność w czystej postaci jest coraz częściej wykorzystywana w proekologicznym budownictwie na wiele sposobów. Docenia się liczne zalety tzw. zielonych ścian czy zielonych dachów. W pełni ekologicznym rozwiązaniem są również ogrody deszczowe. Stanowią one wyraz tego, jak zmieniają się nie tylko trendy budowlane, ale też przyzwyczajenia konsumenckie. Świadczą o tym, że coraz chętniej wracamy do tego, co proste, tradycyjne i naturalne w naszym najbliższym otoczeniu. Tym bardziej, że to się naprawdę opłaca!

• Zobacz również: Czy budynek zeroemisyjny to przyszłość budownictwa?

Estetyka domu autonomicznego

Budynek autonomiczny jest nie tylko „oszczędny” i ekologiczny, ale jednocześnie spełnia wszelkie kryteria estetyczne nowoczesnej architektury. Może mieć oryginalne wykończenie, dostosowane do preferencji inwestora. Jednak podstawą jest tutaj wykorzystanie materiałów i technologii przyjaznych środowisku. Nie można wskazać jednego stylu architektonicznego dla tego rodzaju budownictwa. Z pewnością dominują proste bryły, a zasadę stanowi unikanie przerostu formy nad treścią. Walory estetyczne nie mogą przecież przesłaniać wartości użytkowych. To funkcjonalność i oszczędne gospodarowanie zasobami naturalnymi dyktuje formę. Bryłę projektuje się tak, żeby zminimalizować straty ciepła. Z tego względu ważną kwestią jest między innymi rozmieszczenie i wielkość pasywnych okien oraz przeszkleń. To przecież nie efekt wizualny jest dominujący, ale cele energooszczędne.

Nie oznacza to jednak, że domy autonomiczne są nieciekawe od strony designu. Wręcz przeciwnie. Dają duże możliwości aranżacyjne. Często nawiązują do tradycyjnej architektury. Podkreślają naturalne piękno surowców takich jak kamień czy drewno. Charakteryzują się przejrzystym układem, który wpływa na walory funkcjonalne i usprawnia codzienną komunikację mieszkańców.

Projektowanie autonomicznego domu to po prostu wyraz zdroworozsądkowego podejścia do budowania i mieszkania. Takiego, w którym wykorzystuje się z pozoru proste rozwiązania, żeby osiągnąć istotne cele. Sama koncepcja autonomicznego budownictwa wynika poniekąd z przeciwstawienia się bezmyślności budowlanej, degradacji natury i zarazem uniezależnienia się od podłączenia do mediów. Technologie zastosowane podczas projektowania i budowy autonomicznych budynków sprawiają, że charakteryzują się one maksymalną funkcjonalnością i samowystarczalnością.

Jak się żyje w autonomicznym budynku?

Całkowicie autonomiczne budynki są jednak często stosunkowo trudne w realizacji. Postawienie takiego domu zależy bowiem również między innymi od warunków danej działki i czynników klimatycznych. Niejednokrotnie normy budowlane uniemożliwiają realizację poszczególnych elementów budynku autonomicznego w danej lokalizacji. Powstają więc także domy częściowo autonomiczne, które spełniają najważniejsze założenia tego rodzaju budownictwa. Warto więc pamiętać, że całe przedsięwzięcie zaczyna się już na etapie wyboru optymalnej działki przyrzeczonej na taką inwestycję.

Trzeba też mieć na uwadze fakt, że użytkowanie domów autonomicznych ma swoją specyfikę. Mieszka się w nich „oszczędnie” i zarazem wygodnie. Zapewnia to pewien rodzaj poczucia bezpieczeństwa wynikającego ze świadomości, że funkcjonuje się niezależnie od tego, co oferuje zewnętrzna infrastruktura. Ta niezależność ma szczególne znaczenie zwłaszcza w dzisiejszych czasach. Jednocześnie mieszkanie w całkowicie autonomicznym domu oznacza pewne wymagania wobec lokatorów i narzuca zmiany nawyków (głównie odnośnie oszczędzania wody i energii). Sprzyja to nie tylko ograniczeniu negatywnego wpływu na środowisko naturalne, ale także zmniejszeniu kosztów życia.

Chociaż uniezależnienie od zewnętrznych dostawców energii elektrycznej i wody brzmi nierealnie, to jednak jest rzeczywistością autonomicznych domów. Bardzo często dotyczy to również produkcji żywności. Dopełnieniem takich budynków są warzywniaki i sady, w których uprawia się ekologiczne warzywa i owoce bez chemicznych ulepszaczy.