Biophilic design w ekologicznej architekturze

Czasami może się wydawać, że architektoniczne trendy przyszłości to wyłącznie posępne bryły z betonu i szkła – zautomatyzowane, wielofunkcyjne, sterylne niczym laboratoria. Zbudowane z myślą o całkowitym uniezależnieniu się od natury, warunków pogodowych, a nawet innych ludzi. Takiej zdehumanizowanej i w pewnym sensie zdegradowanej wizji architektury przyszłości zaprzecza z kolei wiele inicjatyw z kręgu szeroko pojmowanej ekologii. Jednym z nich jest biophilic design (biofilia)

Podziel się
Biofilia to pojęcie po raz pierwszy użyte przez Ericha Fromma i następnie wykorzystane przez socjobiologa Edwarda Wilsona. Oznaczające elementarne powiązanie wszystkich istot żywych.
Ekologiczny zwrot w architekturze współczesnej
Biofilia to nic innego jak naturalna potrzeba współistnienia z naturą. Niestety przez wieki człowiek deformował tę pierwotną więź, a apogeum tej deformacji i separacji przypada na czasy obecne. Dzieje się to również w architekturze, która w dużej mierze stała się wyobcowana, nastawiona na spełnianie wygód i skoncentrowana na konsumpcji dóbr. Powstają więc budynki, w których nie ma zbyt wiele miejsca dla natury lub nie uwzględnia się go wcale. Nie liczy się ona także od strony designu i wyborów estetycznych.
Myślenie proekologiczne i wdrażanie idei zrównoważonego rozwoju także wpływa na charakter budownictwa oraz kształt (design) dzisiejszej architektury. Wiąże się to z wprowadzaniem konkretnych zmian, np. dyktowanych przez Europejski Zielony Ład (European Green Deal). Biophilic design wpisuje się w działania dotyczące zmniejszenia negatywnego wpływu budownictwa i użytkowania budynków na środowisko. Nie tylko wprowadza założenia zeroemisyjności czy korzystania z zielonej energii, ale jeszcze głębiej wchodzi w temat obcowania z naturą.
Design to wzór – coś, co wyznacza (z łac. designare) wygląd danego obiektu, również architektonicznego. W przypadku biophilic design określa równocześnie ekologiczny sposób myślenia o projektowaniu i korzystaniu z budynków. To przykład tego, jak architektura od podstaw (wręcz w dosłownym sensie tego słowa) zmienia nasz sposób myślenia poprzez wybór pewnych form. Trendy budowlane zaś potwierdzają te zmiany. Biofiliczne wzorce projektowe inspirowane naturą stanowią pomysł na to, jak tak naprawdę możemy przybliżyć się do natury.
Cele architektury biophilic design
Budynki, skwery, parki tworzone w duchu biophilic design mają pomóc odzyskać nam zdrowie i dobre samopoczucie. Przecież dzięki obcowaniu z naturą mniej się stresujemy, stajemy się wypoczęci, unikamy agresywnych zachowań i mamy lepsze relacje międzyludzkie. Architektura biophilic design uwalnia więc pozytywne emocje. Budynki i ich otoczenie przestają być bezdusznymi miejscami, a zaczynają budzić pozytywne uczucia w mieszkańcach.
- Zobacz również: Jak zmienić wygląd budynku jednorodzinnego? Kilka inspiracji
Cechy architektury biofilicznej
Wszystko to według twórców biophilic design można osiągnąć dzięki wprowadzeniu natury do architektury. W jaki sposób to zrobić? Kellert i Calabrese wskazują na trzy główne obszary rozwiązań architektonicznych. Pierwszy to bezpośrednie doświadczanie natury. W budynkach realizuje się poprzez obecność elementów, takich jak : wodospady, strumienie, akwaria, ogień w kominku, zielone dachy i ściany stworzone z lokalnych roślin (zamieszkałe przez ptaki i owady), przeszklenia wpuszczające światło dzienne, wydajna wentylacja i dostęp do świeżego powietrza.
Naturę można też wprowadzać do budynku także pośrednio, np. w postaci naturalnych materiałów (jak drewno, kamień, bawełna) oraz kolorów i kształtów naśladujących przyrodę (jak wzory kwiatowe czy liściaste). Trzeba też nauczyć się pokazywać upływ czasu, np. starzenie się materiałów, zamiast promować tylko to, co nowe i idealne. Trzeci obszar biophilic design dotyczy doświadczenia przestrzeni i miejsca. Realizuje się m.in. poprzez strategie projektowe, takie jak: otwartość budynku na widoki, integracja różnych przestrzeni (np. przez tarasy, korytarze zieleni, podwórka, ścieżki), przyjazne schronienia (przytulne, zielone zakamarki), kulturowa świadomość miejsca (troska o regionalny charakter architektury).
Projekty biophilic design
Realizacje biofiliczne obejmują budynki mieszkalne, ulice, dzielnice i całe miasta. Dotyczą domów i mieszkań, ale też miejsc pracy, szkół i uczelni, gdzie wyjątkowo ważna jest efektywność intelektualna, którą wspiera kontakt z naturą. Ważną rolę biophilic design pełni także w miejscach wypoczynku i rekreacji oraz w placówkach zdrowotnych. W historii architektury znajdziemy liczne przykłady realizacji wzorów projektowych, które można określić mianem biophilic. Są to chociażby pałace z ogrodami w stylu francuskim czy angielskim, witraże z motywami kwiatów czy śródziemnomorskie patio.
Współczesna architektura biofiliczna przekształca wzory natury na swój sposób, uwzględniając zarazem panujące warunki (np. ograniczoną ilość miejsca, dużą liczbę mieszkańców, wymogi ekologiczne). Tego rodzaju projektem są na przykład wieżowce Bosco Verticale w Mediolanie (obsadzone obficie drzewami i krzewami) czy apartamentowiec One Central Park w Sydney z pionowymi ogrodami.
Interesującą architekturę biofiliczną tworzy m.in. Thomas Heatherwick. Należy do niej zielony wieżowiec Eden w Singapurze, który wyróżnia się balkonami w kształcie płatków i spektakularnie spływającą z nich tropikalną roślinnością. Już sama nazwa tej realizacji nawiązuje do rajskiego wyobrażenia o byciu w samym sercu natury. Wizji tej Heatherwick nadaje konkretne kształty w wielu swoich projektach, jak destylarnia ginu Bombay Sapphire w Hampshire czy centrum handlowe Pacific Place w Hongkongu. Natura pojawia się tutaj na wielu poziomach (jako obecność roślin, zastosowanie naturalnych materiałów, inspiracje kształtami, otwartość pomieszczeń, przytulność zakamarków). W projektach twórców biophilic design widać również upodobanie do płynności form, do amorficznych struktur natury, do przetwarzania mikro i makro dzieł przyrody (jak muszle, fale, lasy, gąszcze, mikroskopijne organizmy żywe).
Źródła:
B. Modrzewski, A. Szkołut, Biofilia – teoria i praktyka projektowa, [w:] Biocity. red. F. Górski, Warszawa 2015.
S. Kellert, E. Calabrese, The Practice of Biophilic Design, 2015
Zdjęcie główne: DesignWanted.
Polecane
Czy budynek może być “zdrowy”? Barometr Zdrowych Budynków 2024

Czym jest ekologiczne budownictwo i jaki ma na nas wpływ?
