Czy Programowi Czyste Powietrze grozi bankructwo? 

Na przełomie roku gruchnęła informacja o braku środków na finansowanie zatwierdzonych wniosków w Programie Czyste Powietrze. Winę za ten stan rzeczy ponosi poprzedni rząd, który nie zapewnił w budżecie odpowiednich środków na jego finansowanie. Nowy rząd w tej sytuacji w trybie pilnym rozpoczął działania mające na celu przywrócenie jego płynności finansowej. W styczniu uruchomiono na ten cel środki Krajowego Planu Odbudowy (KPO) oraz budżet Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Jak czytamy w ostatnim oświadczeniu NFOŚiGW poza dotychczasowymi przelewami z KPO i NFOŚiGW (łącznie ponad  1 mld złotych) trwają prace nad wypłatą kolejnych pieniędzy z KPO. Ponadto w kwietniu br. do budżetu programu mają trafić kolejne 6,4 mld zł ze środków europejskich

Nie ma pieniędzy i nie wiadomo kiedy trafią do programu Czyste Powietrze

Tymczasem Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, donoszą, że wciąż nie otrzymały wystarczającej ilości pieniędzy na wypłaty swoich zobowiązań. Mówi się, że w zależności od regionu braki sięgają nawet 50% sumy dotacji do wypłaty. W ten sposób tworzą się w Programie potężne zatory. Właściciele domów jednorodzinnych miesiącami czekają na środki w ramach dotacji. Nie jest to komfortowa sytuacja dla ludzi którzy planują zaangażować do prac ekipy wykonawcze. Szczególnie sytuacja robi się skomplikowana w przypadku prefinansowania inwestycji. Wtedy odbiorcą środków z dotacji są firmy wykonawcze, które na przykład ocieplają budynek. Przy zatorach płatniczych i z braku podstawowej wiedzy kiedy może być dokonana płatność ciężko zarówno inwestorowi jak i ekipie wykonawczej ustalić konkretny termin wykonania prac. Wszyscy, którzy choć trochę mają pojęcie o budowaniu wiedzą, że ściąganie wykonawców na budowę w trybie nagłym to nie łatwa sprawa. 

Te wszystkie problemy z płynnością finansową bardzo źle wpływają na postrzeganie Programu Czyste Powietrze. Ludzie tracą do niego zaufanie. Dość często przeglądam fora internetowe gdzie ludzie piszą i pytają o termomodernizacje. Obserwuję też, że tworzy się coraz więcej firm, które są w stanie oferować kompleksową realizację prac termomodernizacyjnych czyli oferują na przykład ocieplenie domu wraz z modernizacją i wymianą systemu grzewczego. Również coraz więcej osób zamieszcza ogłoszenie, że poszukuje firmy która zrealizuje jej termomodernizację od A do Z. Ewidentnie coś nowego tworzy się na rynku budowlanym. Zaczyna się przebijać nowa specjalizacja ale administracja państwowa poprzez swoje decyzję lub ich brak robi wiele aby, zdusić nowe podmioty zaczynające działalność na rynku termomodernizacji. Chyba dla każdego przedsiębiorcy zatory płatnicze na początku działania w biznesie to bardzo niedobra okoliczność. 

8-9 miliardów. Tyle potrzebujemy rocznie na Czyste Powietrze 

Brak środków finansowych na bieżącą obsługę programu Programu Czyste Powietrze to nie koniec jego problemów. Nie wiadomo wciąż, skąd na te cel będą brane środki w kolejnych latach. To z kolei zwiastuje prawdziwą katastrofę. Według Andrzeja Guły z Polskiego Alarmu Smogowego może to nastąpić całkiem niedługo.

-Programowi Czyste Powietrze grozi bankructwo w perspektywie najbliższych dwóch lat, jeśli rząd nie zadba o długofalowe finansowanie programu już dzisiaj. Ledwo co program powoli wychodzi z kryzysu finansowego, w którym zabrakło pieniędzy na wypłaty dotacji, a na horyzoncie jest dużo większy i poważniejszy kryzys. Na ryzyko jego wystąpienia wskazywali niedawno ekonomiści z fundacji Instrat i Instytut Ekonomii Środowiska, którzy zarzucali rządowi brak planowania finansowego w tak dużym programie jakim jest Czyste Powietrze - opowiadał Andrzej Guła przypominając, że  obecne źródła finansowania, czyli środki w ramach Krajowego Planu Odbudowy (ok. 13 mld złotych) i Funduszu Spójności (ok. 8 mld złotych) mogą się wyczerpać w ciągu półtorej roku do dwóch lat. 

Przypomnijmy, że pierwsze z tych źródeł zostało praktycznie w całości wykorzystane zawartymi już umowami z beneficjentami, którym przyznano już dotacje. Drugie starczy na około roku funkcjonowania programu w obecnym tempie. Jak na razie nie widać woli rządu do wskazania dodatkowych źródeł finansowania programu. 

-Chcielibyśmy, żeby coraz więcej gospodarstw decydowało się na kompleksową termomodernizację, która pozwoli wykorzystać najczystsze i najbezpieczniejsze paliwo jakim jest oszczędność energii. To jednak wymaga poważnych środków finansowych. Jeśli założymy, że rocznie z programu będzie korzystać trzysta tysięcy gospodarstw domowych to co roku powinno przeznaczać się na ten cel od ośmiu do dziewięciu miliardów złotych - twierdzi Guła. 

Zajmijmy się planowaniem długofalowym

“...Najbardziej efektywną walką ze smogiem w Polsce będzie termomodernizacja na wielką skalę..” - to zdanie wypowiedział na koniec ubiegłego roku premier Donald Tusk. Zapowiedział też, że już w drugim półroczu tego roku poczujemy skalę działań w tym zakresie. Moim zdaniem nic takiego nie nastąpi. Zasadniczo nic nowego na rynku się nie dzieje a rząd niewiele mówi jakie ma plany co do termomodernizacji. Poza ogólnymi deklaracjami brak konkretów.  Dlatego ważne jest aby się pochylić nad kwestią finansowania Programu Czyste Powietrze. Według Andrzeja Guły brak działań w tym obszarze niesie za sobą ryzyko jego upadku. 

“Obecnie trwa rewizja Krajowego Planu Odbudowy w ramach, której Polski Alarm Smogowy postuluje aby część niewykorzystanych środków przeznaczyć właśnie na program Czyste Powietrze. Chodzi o kwotę 5 mld zł, jednak Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej jest niechętne takiemu rozwiązaniu. Minister Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz wskazała, że na Czyste Powietrze będą przeznaczone dodatkowe środki ze Społecznego Funduszu Klimatycznego od 2026 roku. Problem w tym, że do tego czasu Czyste Powietrze może nie przetrwać” 

Kto zarządza termomodernizacją w Polsce? 

Ostatnie rekordy w liczbie składanych wniosków do Programu Czyste Powietrze nie świadczą o jego realnej kondycji. Ten pik spowodowany jest raczej zmianą przepisów jakie mają nastąpić jeszcze w tym miesiącu (więcej tu na ten temat piszemy TUTAJ). W rzeczywistości przez brak funduszy Program Czyste Powietrze generuje problemy. Właściciele domów jednorodzinnych są coraz bardziej nieufni. Wykonawcy robót budowlanych omijają inwestycje w ramach termomodernizacji bo odroczone płatności ich skutecznie zniechęcają. To co buduje się latami nagle w ciągu kilku tygodni przestaje działać. To są bardzo niepokojące sygnały. 

Dziś termomodernizacją w Polsce nikt nie zarządza. Nikt nie odpowiada za to co się dzieje w tej dziedzinie. Poszczególne Ministerstwa w większym lub mniejszym stopniu dotykają tego zagadnienia, ale nikt strategicznie nie zarządza i nie koordynuje tu działań. Taka praktyka nigdy nie przynosi niczego dobrego. Widać to też teraz kiedy, jest problem a jego rozwiązanie trwa i pewnie jeszcze potrwa. Dopóki w Polsce nie będzie osoby, podmiotu odpowiedzialnego całościowo za termomodernizację, to wciąż możemy się spodziewać perturbacji, które będą niekorzystnie wpływały na to wszystko co robimy w ramach poprawy efektywności energetycznej istniejących budynków.