Czy wysokie dotacje psują rynek grzewczy?

• Co powoduje zbyt duże zainteresowanie technologią?
• Wysokie dotacje w programie Czyste Powietrze - co jest z nimi nie tak?
• Jak wysokie dofinansowania wpływają na rynek - komentarz SPiUG.

Jest wiele wizji, w jaki sposób systemy dotacyjne powinny działać i nie ma jednej uniwersalnej odpowiedzi. Czy w Polsce dofinansowania są przemyślanymi mechanizmami, które pieczołowicie zostały stworzone w oparciu o realne potrzeby beneficjentów i moce przerobowe rynku. Nie ma co się łudzić - często tak nie jest, a co chwilę pojawiają się nowe bolączki, z którymi twórcy programu dzielnie walczą. Nie da się zrobić idealnej dotacji, ponieważ rynek jest dynamiczny, trendy cenowe wywracają nieraz sektor grzewczy do góry nogami. Tak było przy okazji kryzysu na rynku opału w 2022 roku. Wysokie i niepewne ceny gazu, tona pelletu kosztująca 4 tys. złotych, a węgla 3 tys. złotych - to główne powody, dla których w kryzysowym roku zamontowano przeszło 200 tys. pomp ciepła. Rynek został rozgrzany, ale czy branża była gotowa, aby tyle nowych urządzeń zamontować? Czy każda inwestycja była skrupulatnie zaplanowana? 

Oczywiście, że zdarzyły się sytuacje, kiedy to w budynku o wysokim zapotrzebowaniu na ciepło zamontowano pompę ciepła. Efekty widać w nagłówkach artykułów w internecie, z których grzmi o kosmicznie wysokich rachunkach za prąd. Z tego też powodu często podkreślamy, jak istotna jest odpowiednia kolejność termomodernizacji - najpierw redukcja strat ciepła, a potem nowoczesny system grzewczy. 

Duże dotacje w programie Czyste Powietrze - czy to dobry pomysł?

W odpowiedzi na inflację, kryzys i zainteresowanie beneficjentów twórcy programu Czyste Powietrze postanowili zaktualizować dotację. W 2023 roku podwyższono kwoty dofinansowania, obniżono progi dochodowe, wprowadzono dotację na kompleksową termomodernizację i audyt energetyczny. Dla najbardziej potrzebujących, czyli osób uprawnionych do najwyższego poziomu dofinansowania, zagwarantowano dotację, która może pokryć 100% kosztów kwalifikowanych - do 135 tys. złotych (+1200 złotych na audyt). Tam, gdzie są duże pieniądze, tam i również znajdą się sprytni beneficjenci, którzy działając zgodnie z zasadami programu, korzystają z dobrodziejstw inwentarza i pomimo braku realnych podstaw do skorzystania z wysokich środków te pieniądze otrzymują i realizują termomodernizację. NFOŚiGW przekazał, że trwają prace nad ukróceniem tego procederu w ramach najwyższego poziomu dotacji, o czym informowaliśmy w artykule: Koniec dotacji na kilka domów – czy to dobra zmiana w programie Czyste Powietrze?

Przykład kolektorów słonecznych

Aby skorzystać z dotacji w wysokości 100% kosztów kwalifikowanych, inwestor musi uzyskiwać średni miesięczny dochód na osobę równy 1090 zł/os. w gospodarstwie wieloosobowym lub 1526 w gospodarstwie jednoosobowym. Coraz częściej pojawiają się głosy, że te progi są za niskie, a bardzo wysokie dofinansowania nie wpływają korzystnie na rynek. Takiego zdania jest Janusz Starościk, prezes zarządu Stowarzyszenia Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPiUG).

“To, co jeszcze należy poprawić w następnych latach, to urealnienie poziomów dofinansowania, jakie były np. w programie Czyste Powietrze. Wysokie dopłaty, nawet na poziomie blisko 100% skutecznie psują rynek, ponieważ przy braku dofinansowania technologie OZE, powstaje obiegowa opinia, że takie źródła ciepła nie opłacają się, co widać wybitnie na przykładzie kolektorów słonecznych, które jako pierwsza technologii zostały dotknięte tym problemem” - komentuje Janusz Starościk, SPiUG.

Aktualnie pomimo szeregu dotacji - Czyste Powietrze i Mój Prąd - kolektory słoneczne nie są popularne. W 2023 roku względem roku 2022 zainteresowanie kolektorami spadło o 40%. Można to tłumaczyć dynamicznym rozwojem fotowoltaiki, na którą od kilku lat są dotacje. Energię z fotowoltaiki, gdy nie jest wykorzystana, można sprzedać do sieci. Z ciepłem z kolektorów słonecznych nie możemy tego zrobić. Dlaczego jednak po wielkim zainteresowaniu kolektorami słonecznymi nastąpiła zapaść na rynku? 

“Jest to wynikiem budzenia w ludziach przekonania, że jeżeli nie ma dopłaty, to się nie opłaca. Gdyby dofinansowanie wynosiło 15-20%, ukierunkowane na cel i sektor, a nie na konkretne technologie, to efekt psychologiczny byłby zupełnie inny. Co więcej, rynek rozwijałby się spokojniej, bez wąskich gardeł i spekulacji i pozbawionych sensu wyborów, zorientowanych na jak najwyższe dofinansowanie, co później często rodzi rozczarowanie i frustrację beneficjenta - wyjaśnia Janusz Starościk, prezes zarządu SPiUG.

• Zobacz również: Czy dotacje są potrzebne?

Wysokie dotacje szkodzą technologii?

To prawda - gdyby dofinansowania były niższe, to z pewnością zmniejszyłby się odsetek ludzi wyznających zasadę “jak dają, to bierz”. Nie pojawiłby się także problem wspomnianych wcześniej naciągaczy. Można też zaryzykować stwierdzenie, że im więcej środków musimy faktycznie wydać z własnej kieszeni, tym staramy się lepiej modernizację zaplanować. Swoje pieniądze na swoje potrzeby wydaje się najrozsądniej. Janusz Starościk przyznaje, że dynamika na rynku przy niższym finansowaniu inwestycji, mogłaby być mniejsza. Trudno się jednak nie zgodzić, że dla producentów i klientów byłaby to znacznie bardziej przewidywalna i bezpieczna sytuacja.

Nie możemy się jednak dziwić, że wśród nas są ludzie, którzy podejmują decyzję o poprawie efektywności energetycznej bez większego planu. Stąd nasz apel - realizujmy termomodernizację po naprawdę dobrym namyśle. Ocieplenie ścian to nie tylko redukcja strat ciepła, ponieważ wpływa również na przepływ powietrza i wilgotność w domu. Źle ocieplona ściana może gromadzić wodę, czym doprowadzi do jej zniszczenia. Sama pompa ciepła nie dostarczy nam taniego ciepła. Musi być odpowiednio dobrana, zamontowana i skonfigurowana, a najlepiej jak będzie pracować w instalacji ogrzewania podłogowego. To nie są niuanse - to podstawy termomodernizacji, o których należy bezwzględnie pamiętać. Aby rzeczowo podejść do tematu, warto skorzystać z usługi audytora energetycznego i zlecić mu wykonanie audytu. Dzięki niemu dokładnie będziemy znali mocne i słabe strony swojego budynku. Audyt energetyczny stanowi nieocenioną wskazówką przed przyszłymi inwestorami, o czym warto pamiętać. 

Same dotacje są dobre - pozwalają przebić się nowym technologiom, co w ostatnich latach pokazały pompy ciepła i fotowoltaika. Teraz dzieje się to z magazynami energii. Brakuje jednak rzetelnej kampanii społecznej w programach dotacyjnych, która te kwestie by wyjaśniała. Łatwo odnieść wrażenie, że jedyne co beneficjent ma oferowane to pieniądze, za które co prawda kupi wymarzony sprzęt, ale może nie być z niego zadowolony. 

Źródło: SPiUG, Termomodernizacja.pl