Czyste Powietrze – czy firma może pełnić funkcję operatora? Istnieje wyjątek

• Nowa odsłona programu „Czyste Powietrze” wprowadza obowiązkowy udział operatora przy dofinansowaniach do 100% kosztów kwalifikowanych. Ma to na celu ochronę beneficjentów przed nieuczciwymi wykonawcami. 
• Operatorami mogą być jedynie samorządy gminne lub wojewódzkie fundusze ochrony środowiska. Firmy prywatne nie mają takich uprawnień, choć wcześniej brały udział w pilotażu. 
• Wyjątek stanowi sytuacja, gdy gmina zleca firmie realizację zadań jako podwykonawcy. Wówczas to gmina ponosi odpowiedzialność za działania wykonawcy, a nie firma.

Koniec z nadużyciami? Program Czyste Powietrze wprowadza operatorów

Wznowienie naboru do programu Czyste Powietrze stwarza dobrą okazję do edukowania beneficjentów. Warto uczulić ich na właściwy wybór firm, które oferują usługi w ramach dotacji. Media wiele mówiły o tym problemie. Najczęściej poruszano go w kontekście programu Czyste Powietrze. Program ten zapewnia dopłaty sięgające nawet 100% kosztów kwalifikowanych. Taka sytuacja przyczyniła się do powstania nowego segmentu rynku. Tworzyli go przedstawiciele handlowi oferujący usługi bezpośrednio w domach. Chodzili od drzwi do drzwi i proponowali „darmową termomodernizację”. 

Koniec marca przyniósł start naboru do nowej odsłony programu Czyste Powietrze. Wprowadzono w niej mechanizmy chroniące przed nadużyciami wykonawców. Głównym zabezpieczeniem ma być program operatorów. Ich obecność w inwestycji jest obowiązkowa przy dopłacie wynoszącej 100% kosztów kwalifikowanych. W kontekście wznowienia programu warto przyjrzeć się bliżej roli operatorów. Istotne jest też to, kto może pełnić taką funkcję.

• Zobacz również: Ceny poszły w górę! Ile kosztuje styropian wiosną 2025 roku?

Kto może być operatorem w programie i pomagać beneficjentom?

Na początku warto zrozumieć, skąd mogą wynikać trudności w tej sprawie. Choć może się wydawać inaczej, operatorzy nie są nowością w programie Czyste Powietrze. W drugiej połowie 2023 roku rozpoczęto pilotaż takiego rozwiązania. Prowadzono go w trzech województwach: małopolskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim. Do udziału mogły zgłaszać się zarówno gminy, jak i firmy prywatne. Część z tych podmiotów chętnie promowała się jako operatorzy. Informacje zamieszczano na stronach internetowych, w materiałach promocyjnych i mediach społecznościowych.

Poprzedni system operatorów miał charakter pilotażu i dotyczył tylko trzech województw. Obecnie program Czyste Powietrze obejmuje już całą Polskę. Operatorzy zostali w pełni wdrożeni i działają w każdym regionie. Zmieniono także sposób ich wyboru. Obecnie funkcję operatorów mogą pełnić wyłącznie samorządy gminne. W miejscach, gdzie gminy się nie zgłosiły, zadania te przejmują wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Czy firmy mogą pełnić funkcję operatora w programie Czyste Powietrze?

NFOŚiGW poinformował, że żadna firma z pilotażu sprzed dwóch lat nie pełni już funkcji operatora. Obecnie to zadanie mogą wykonywać jedynie gminy lub wojewódzkie fundusze. Mimo to skontaktowaliśmy się z przedstawicielem firmy, która działała jako operator w pilotażu. Według niego umowa podpisana na czas do marca 2026 roku wciąż obowiązuje. Dodał też, że obecnie trwają rozmowy z Narodowym Funduszem dotyczące dokumentacji.

Na chwilę obecną należy pamiętać, że funkcję operatora mogą pełnić tylko gminy lub fundusze wojewódzkie. W przypadku inwestycji realizowanej w jednym z trzech województw objętych pilotażem w 2023 roku (małopolskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie) sytuacja firm i innych podmiotów, które brały wtedy udział w programie, pozostaje niejasna. Z NFOŚiGW oraz pilotażowymi operatorami napływają sprzeczne informacje. Sprawa jest zatem bardziej skomplikowana, a jej rozwój będziemy śledzić i informować w kolejnych artykułach.

Źródło: NFOŚiGW.