Czyste Powietrze: operatorzy wciąż na uboczu. Przez ich ręce przeszło tylko 6% wniosków

• Operatorzy, czyli nowo wprowadzone wsparcie w programie Czyste Powietrze, cieszą się znikomym zainteresowaniem. Od momentu ich uruchomienia, złożono za ich pośrednictwem zaledwie 23 spośród 369 przyjętych wniosków (około 6%).
• Najwięcej wniosków operatorzy przekazali w województwie małopolskim (6), natomiast w pięciu województwach (dolnośląskim, lubuskim, opolskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim) ich aktywność wyniosła zero.
• Obecność operatorów jest niezbędna do uzyskania maksymalnego, 100-procentowego poziomu dotacji, jednak zainteresowanie tym wariantem wsparcia pozostaje wyjątkowo niskie w porównaniu do poprzednich edycji programu.

Nowy element programu – kim są operatorzy?

System operatorów został uruchomiony 30 marca 2025 roku, razem ze startem odświeżonej edycji Czystego Powietrza. Ich zadaniem jest czuwanie nad prawidłowością składanych dokumentów, monitorowanie jakości wykonanych prac i kontrola nad wypłatą środków finansowych. Dodatkowo, ich obecność jest obligatoryjna w przypadku ubiegania się o najwyższy – stuprocentowy – poziom dofinansowania, a także przy chęci skorzystania z prefinansowania, czyli przekazania części środków wykonawcy przed realizacją inwestycji.

Aktualnie operatorami mogą być wyłącznie gminy, choć planowane jest rozszerzenie tego grona o inne instytucje – np. organizacje pozarządowe. Tam, gdzie samorządy nie zgłosiły się do roli operatorów, funkcję tę pełnią wojewódzkie fundusze ochrony środowiska. W niektórych przypadkach możliwa jest również współpraca gmin – mieszkańcy mogą skorzystać z operatora w sąsiednim samorządzie, jeśli ich lokalna jednostka nie bierze udziału w systemie.

Operatorzy na marginesie – tylko 6% wniosków z ich udziałem

Postanowiliśmy sprawdzić, jak po miesiącu funkcjonowania systemu wygląda aktywność operatorów. Dane przekazane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej nie pozostawiają złudzeń – ich rola na razie jest marginalna.

Od 30 marca do 23 kwietnia złożono w systemie 7266 wniosków. Spośród nich jedynie 369 uzyskało status „przyjętych” – reszta wciąż pozostaje w wersji roboczej. To właśnie te przyjęte dokumenty wzięliśmy pod uwagę przy analizie.

Z tej liczby zaledwie 23 wnioski zostały przekazane za pośrednictwem operatorów – co daje wynik nieco ponad 6%. Należy przy tym pamiętać, że bez ich udziału niemożliwe jest uzyskanie maksymalnego poziomu wsparcia, dlatego liczba złożonych wniosków o 100% dofinansowania jest obecnie wyjątkowo niska. To duży kontrast w porównaniu z poprzednią wersją programu, w której takie dotacje były najczęstszym wyborem beneficjentów.

Gdzie operatorzy działają najprężniej? Liderem Małopolska, pięć regionów bez żadnego wniosku

Z danych NFOŚiGW wynika, że najwięcej wniosków z udziałem operatorów wpłynęło w województwie małopolskim – było ich 6. Kolejne miejsca zajęły województwa łódzkie, mazowieckie, podkarpackie, podlaskie, śląskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie – po dwa wnioski każde. W kujawsko-pomorskim, lubelskim i pomorskim operatorzy złożyli tylko po jednym dokumencie. Natomiast w dolnośląskim, lubuskim, opolskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim nie pojawił się ani jeden wniosek z ich udziałem.

Pierwszy miesiąc działania operatorów w ramach programu pokazuje, że nowy system na razie nie zdobył większego uznania wśród wnioskodawców. Czy sytuacja zmieni się w kolejnych tygodniach i operatorzy zaczną odgrywać bardziej znaczącą rolę? Będziemy na bieżąco śledzić rozwój wydarzeń.

Źródło: NFOŚiGW