Czyste Powietrze – protest przedsiębiorców, którzy czują się oszukani! Czy mają rację?

• Przedsiębiorcy kontra NFOŚiGW. Z jednej strony to część wykonawców w sposób rażący nie działała zgodnie z zasadami programu. Oferowano niskiej jakość usługi, zawyżając koszty, co wobec beneficjentów było nieuczciwe.
• Z drugiej strony część firm wykonawczych nie dostała przelewu środków za już wykonane prace. Stąd inicjatywa protestu na Podkarpaciu.
• Protest przedsiębiorców ma oczywiste podłoże polityczne, co widać po zaangażowaniu niektórych środowisk prawicowych w udostępnianie informacji o strajku. Niemniej jednak program Czyste Powietrze od wielu lat nie jest wolny od problemów. Czy istnieje szansa, że zmieni się to na lepsze?

Już 31 marca 2025 roku program Czyste Powietrze powróci po kilkumiesięcznej przerwie od składania nowych wniosków w ramach normalnej wersji programu. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) w ostatnim czasie pracował nad odświeżonym wydaniem regulaminu programu, a propozycjami podzielił się już w grudniu, przedstawiając projekt i oddając go pod konsultacje społeczne. Zmian jest wiele, a ich celem jest ułatwienie działania niezwykle rozbudowanego Czystego Powietrza. 

Problemy programu Czyste Powietrze

Reforma programu Czyste Powietrze ma na celu uszczelnienie systemu i zapewnienia bezpieczeństwa beneficjentom. Zdarzało się bowiem, że wykonawca, skuszony zapewne dużymi pieniędzmi, brał na siebie wykonanie termomodernizacji, która pozostawiała wiele do życzenia. NFOŚiGW zgłaszał takie przypadki do prokuratury. Na jakich polach zachowanie firm wykonawczych nie było profesjonalne? Skalę problemu Fundusz określił jako poważną – inaczej nie byłoby mocnego argumentu za zawieszeniem programu, które w dalszym ciągu oceniane jest jako decyzja niewłaściwa przez niektóre organizacje. Nieuczciwi wykonawcy często realizowali inwestycje w sposób niekorzystny dla beneficjentów. Skutkiem takich decyzji było przepłacanie za modernizacje, które nie pozwalały osiągnąć pożądanych efektów, czyli wysokiej efektywności energetycznej. W konsekwencji rachunki za ogrzewanie nie spadały tak, jak powinny.

NFOŚiGW kilka miesięcy temu ujawnił, jakie konkretne nadużycia pojawiały się w programie Czyste Powietrze. Zidentyfikowano m.in. zawyżanie kosztów usług i materiałów, realizację inwestycji bez uzgodnienia z właścicielami domów oraz wymuszanie pełnomocnictw. Często beneficjent tracił kontrolę nad zakresem prac i procesem inwestycyjnym – koniec końców nie wiedząc, jakie działania faktycznie wykonano. Zdarzało się również, że po otrzymaniu pieniędzy wykonawca zwijał interes, dopuszczając się w ten sposób oszustwa. Takie sytuacje były jednak wyjątkowe i niezwykle rzadkie, choć dla wizerunku programu były bardzo groźne. Mogły niektórych zniechęcić do wzięcia dotacji.

Jedną z propozycji modyfikacji, która z dużym prawdopodobieństwem zostanie wprowadzona, jest zmiana przesyłu pieniędzy z dotacji uzyskanej na wykonanie termomodernizacji. Ma bowiem pojawić się obowiązek wypłaty zaliczki na konto beneficjenta, a nie wykonawcy. Po co jednak o tym mówimy? Z tego powodu, że wykonawcy również mają pewne zastrzeżenia do działania programu Czyste Powietrze.

• Zobacz również: Pellet, węgiel czy gaz – co emituje najwięcej zanieczyszczeń? Porównanie z pompą ciepła

Protest przeciwko NFOŚiGW. Czy przedsiębiorcy mają słuszność?

Na internetowych forach pojawiają się od kilku dni plakaty zapraszające do wzięcia udziału w proteście przedsiębiorców przeciwko NFOŚiGW. Wpisy, komentarze i wszelkie reakcje przybierają bardzo emocjonalny ton. Protest ma odbyć się 18 marca w Świlczy w województwie podkarpackim. Jakie żądania przedstawiają firmy wykonawcze? Zależy im przede wszystkim na terminowych wypłatach środków z programu Czyste Powietrze w ramach prefinansowania. Pieniądze mają nie trafiać na konta firm, które wykonały prace termomodernizacyjne, co z oczywistych względów nie podoba się wykonawcom. 

Po stronie przedsiębiorców nastroje są niezwykle bojowe, a program Czyste Powietrze co jakiś czas przysparza podobnych emocji. NFOŚiGW co chwilę podkreśla, że pieniądze w programie są – czy to jednak tylko dobra mina do złej gry? Dziwne wydaje się choćby tłumaczenie w związku z brakiem pieniędzy w WFOŚiGW w Toruniu. Oddział w województwie kujawsko-pomorskim miał bowiem nie składać wniosków o kolejne przelewy, pomimo braku środków na wypłaty dotacji. Tak czy inaczej w zarządzaniu programem brakuje profesjonalizmu. 

Protest przedsiębiorców spowodował także lawinę komentarzy i dyskusję o tym, kto jest poszkodowany. Niestety, ale pojawiają się głosy (też niestety z fake kont, co zaburza krytyczne spojrzenie na temat), które nie podzielają roszczeń wobec NFOŚiGW. Sytuacja, w której firmy wykonawcze nie dostają pieniędzy za wykonaną pracę lub występują duże opóźnienia, jest niedopuszczalna. Jednym z bardziej trafnych spostrzeżeń, które przewija się w komentarzach, jest niestety smutna konstatacja, że wykonawców terminy obowiązują, a Funduszu nie. To nie tylko problem zawieszonego programu Czyste Powietrze, ale podobnie jest w przypadku programu Mój Prąd – niezwykle popularnej dotacji na fotowoltaikę. W dalszym ciągu występują zaległości, a ludzie czekają na zwrot kosztów. Miejmy nadzieję, że reforma Czystego Powietrza wszelkie tego typu problemy z finansowaniem ukróci. Pożyjemy, zobaczymy.

Źródła: czystepowietrze.gov.pl, Facebook, Twitter, TVP Rzeszów.