ETS 2 – nawet 23 tys. złotych więcej rocznie! Wpływ systemu handlu emisjami na budżety Polaków

• EU-ETS 2 wejdzie w życie już w 2027 roku.
• Będzie dotyczył w większej części odbiorców indywidualnych.
• W 2040 roku Polacy ogrzewający się węglem, korzystający z gazu ziemnego i jeżdżący samochodami spalinowymi będą płacić aż 23 tys. złotych więcej za rachunki!

W 2027 roku planowane jest uruchomienie EU-ETS 2 (European Union Emission Trading System 2), który wzmocni istniejący system ETS, obejmując sektory gospodarki, które dotychczas nie były zobowiązane do rozliczania swoich emisji, takie jak transport i budownictwo. Jakie będą skutki wprowadzenia tego systemu? Jak wpłynie on na ceny?

Już od 2027 roku podróż samochodem na benzynę, podgrzewanie posiłku na kuchence gazowej czy ogrzewanie domu kotłem węglowym będą objęte systemem ETS 2. Dotychczas system handlu emisjami obejmował elektroenergetykę, ciepłownictwo oraz najbardziej emisyjne gałęzie przemysłu. Głównie koszty ponosiły budżety państw i UE, a wpływ na obywateli był pośredni. Nie oznacza to jednak, że tego nie odczuwaliśmy, np. w cenie energii elektrycznej. Jednak od momentu wejścia w życie ETS 2 będziemy bezpośrednio płacić za wykorzystywanie paliw kopalnych, a właściwie za emisje, które ich spalanie powoduje. Koszt emisji będzie wliczony w cenę paliwa przed naliczeniem podatków, co spowoduje dodatkowy wzrost ceny po uwzględnieniu VAT.

Celem systemu ETS 2 jest wywieranie presji ekonomicznej na podmioty emitujące największe ilości gazów cieplarnianych, aby inwestycje w niskoemisyjne źródła energii stały się bardziej opłacalne niż dalsze spalanie gazu ziemnego, ropy i węgla, które przyczyniają się do ocieplania klimatu. Niestety kraje takie jak Polska, gdzie zużycie paliw kopalnych w budownictwie i transporcie jest wciąż wysokie, a obywatele ponoszą duże wydatki na energię, mogą najboleśniej odczuć skutki wprowadzenia tego rozwiązania.

Trudna sytuacja Polski

Polacy przeznaczają znaczną część swoich wydatków na energię elektryczną i paliwa. W 2022 roku stanowiło to 7,8% wszystkich wydatków, co plasuje nas na przedostatnim miejscu w UE – jedynie Słowacy wydają nieco więcej (o 0,1 punktu procentowego). Średnia unijna wynosiła 5,1%. Mniej od tej średniej wydają kraje południowe, gdzie klimat jest cieplejszy, oraz najbogatsze, jak Francja i Niemcy. Dodatkowo w Polsce większość energii cieplnej do ogrzewania budynków oraz energii elektrycznej pochodzi z paliw kopalnych. Niestety to kotły węglowe są najpopularniejsze w gospodarstwach domowych o najniższych dochodach. W takich rodzinach często nie ma środków, aby zainwestować w nowe źródło ciepła i ocieplenie ścian. System ETS 2 zmusi Polskę do przyspieszenia transformacji energetycznej, która rozpoczęła się z opóźnieniem. Niestety będzie to miało negatywny wpływ na nasze portfele.

• Zobacz również: Klasy energetyczne – budynek z pompą ciepła poza klasą A? Jest taka możliwość!

O ile więcej zapłaci typowa rodzina? 

Według autorów raportu Analiza wpływu ETS2 na koszty życia Polaków rzeczywista kwota, jaką przeciętna rodzina będzie musiała zapłacić z powodu swoich emisji, zależy od kilku czynników. W raporcie przeprowadzono analizę dwóch rodzin. Pierwsza rodzina używa gazu ziemnego do ogrzewania mieszkania, podgrzewania ciepłej wody oraz gotowania. Druga rodzina korzysta z kuchenki gazowej, ale do ogrzewania pomieszczeń i ciepłej wody użytkowej używa węgla. Dodatkowo przyjęto, że każda z rodzin składa się z pary rodziców i dwójki dzieci, posiada również dwa samochody (jeden benzynowy z rocznym przebiegiem 5 tys. km oraz jeden diesel z rocznym przebiegiem 20 tys. km). Oba gospodarstwa mieszkają w domach o powierzchni 150 m² i rocznie zużywają 72 m³ ciepłej wody. Ot taka zwyczajna rodzina. Jakie będą wzrosty ich rachunków po wprowadzeniu ETS 2?

Autorzy raportu twierdzą, że w 2027 roku rodzina korzystająca wyłącznie z gazu będzie musiała przeznaczyć dodatkowo 1 156 zł na energię w porównaniu do roku 2023. Wydatki rodziny, która używa także węgla, będą wyższe o 2 363 zł rocznie. W 2040 roku wzrost kosztów dla pierwszej rodziny wyniesie 11 171 zł, a dla drugiej aż 22 844 zł w porównaniu do obecnych wydatków. W 2055 roku rodzina z pierwszego wariantu będzie płacić ponad 20 tys. zł więcej niż obecnie, natomiast ta z ogrzewaniem węglem prawie 41 tys. zł więcej niż teraz.

Termomodernizacja odpowiedzią na wzrost cen

Jak przeciwdziałać coraz wyższym cenom? Twórcy raportu proponują szereg działań, które można podjąć na poziomie systemowym przez rządzących, aby zminimalizować skutki wprowadzenia ETS 2 dla gospodarstw domowych. Kampania informacyjna jest kluczowa – dobrze poinformowani obywatele będą mogli świadomie podejść do wyzwań i lepiej reagować na zmiany. Propozycje obejmują również stworzenie rządowej platformy, która gromadzić będzie wiedzę na temat dostępnych rozwiązań oraz wsparcie w ich realizacji. Rekomendacje dotyczą również programów wsparcia dla termomodernizacji budynków – zwiększenie dostępnych środków finansowych oraz umożliwienie jak największej liczbie budynków skorzystania z programów.

W sprawie redukcji emisji z transportu autorzy zalecają rozwój infrastruktury transportu niskoemisyjnego, uznając inwestycje w nią za bardziej pomocne niż dofinansowania dla samochodów osobowych. Przed wejściem w życie systemu ETS pozostaje jeszcze trochę czasu – warto ten czas jak najlepiej wykorzystać.

Źródło: Wanda Buk, Marcin Izdebski: Analiza wpływu ETS2 na koszty życia Polaków, 2024