Mniej zarabiasz, to mniej dostaniesz? Analizujemy nową zasadę w programie Czyste Powietrze

• Od 22 kwietnia w programie Czyste Powietrze będzie można otrzymać tylko jedną dotację w ramach najwyższego poziomu wsparcia. Beneficjenci w tym poziomie na kolejne budynku będą mogli skorzystać z dotacji podstawowej.
• Wiele wskazuje na to, że to rozwiązanie ma ukrócić wyciąganie pieniędzy z programu przez beneficjentów, którym w praktyce nie powinna przysługiwać dotacja na poziomie 100%.
• Usunięcie jednej patologii prawdopodobnie stworzy inną – wszystko wskazuje na to, że uzyskując dofinansowanie na kolejny dom, więcej środków otrzymamy… zarabiając więcej!

Ograniczenie liczby dotacji w ramach najwyższego poziomu wsparcia przede wszystkim ma być ochroną przed nieuczciwymi beneficjentami, którzy mogą nadużywać regulaminu programu Czyste Powietrze. Na każdy budynek, którego jesteśmy właścicielami, możemy otrzymać dofinansowanie z tego samego poziomu co wcześniejszą, o ile nasze dochody nie uległy znacznej zmianie. Najwyższy poziom oznacza dotację na poziomie 100% kosztów kwalifikowanych – maksymalnie 135 tys. złotych (+1,2 tys. złotych na audyt energetyczny). To łakomy kąsek dla wszystkich, którzy mają możliwość wyciągnięcia różnymi sposobami pokaźnych kwot. Czy dałoby się to zweryfikować w inny sposób? Prawdopodobnie tak, ale byłoby to bardziej wymagające.

Najwyższa dotacja tylko na jeden dom

Twórcy programu wyszli więc z założenia, że osoba posiadająca kilka nieruchomości nie jest najbardziej potrzebującym – nawet pomimo niskich dochodów. Przypomnijmy, że progi dochodowe kształtują się następująco: 

• podstawowy: roczny dochód wnioskodawcy poniżej 135 tys. zł,
• podwyższony: miesięczny dochód do 1894 zł/os. w gospodarstwie wieloosobowym, miesięczny dochód do 2651 zł w gospodarstwie jednoosobowym,
• najwyższy: miesięczny dochód do 1090 zł/os. w gospodarstwie wieloosobowym, miesięczny dochód do 1526 zł w gospodarstwie jednoosobowym.

Likwidacja powstałej patologii, której rozmiarów niestety nie znamy, nie powinna tworzyć kolejnej. Cóż, remedium zaproponowane przez NFOŚiGW i MKiŚ to stworzenie jednokrotnej dotacji w ramach najwyższego poziomu dofinansowania. Na drugi, trzeci, kolejny dom będzie można pozyskać wsparcie z poziomu podstawowego. Czy to rozwiązanie ma sens? 

Załóżmy przykładową inwestycję, na którą chcemy dostać dotację – docieplenie ścian i montaż pompy ciepła o podwyższonej klasie efektywności. Takie połączenie z pewnością mogłoby zapewnić nam niskie koszty utrzymania budynku, a dodatkowo komfort użytkowania nowego źródła ciepła. Kolejnym założeniem jest, że taką samą teoretyczną inwestycję chcemy przeprowadzić w kilku kolejnych budynkach, ale przysługuje nam najwyższe dofinansowanie – 100% kosztów kwalifikowanych. Czy może okazać się, że większa dotacja będzie nam przysługiwać, jeśli będziemy zarabiać więcej i będziemy zaklasyfikowani do poziomu podwyższonego? Wszystko wskazuje na to, że tak.

• Zobacz również: Klasy energetyczne już w 2026 roku – po co właściwie ta nowelizacja? Analizujemy!

Analiza dotacji w programie Czyste Powietrze

W przypadku urządzeń grzewczych mamy do czynienia z maksymalną kwotą dotacji. Intensywność natomiast to jest pokrycie kosztów inwestycji. Podane w poniższej tabeli kwoty są kwotami netto, czyli bez VAT. Przy obliczaniu dotacji musimy wziąć to pod uwagę, uwzględniając 8%-owy podatek VAT na rzeczy związane z termomodernizacją.

Przyjmijmy, że pompa ciepła kosztuje 40 tys. złotych, a docieplenie 10 tys. złotych, czyli łącznie 50 tys. złotych brutto. W kolejnym kroku policzyliśmy, jak duże dofinansowania przysługują przy takiej inwestycji. W przypadku pompy ciepła w każdym poziomie przysługiwałaby pełna dotacja. 

Im mniej zarabiasz, tym mniej dostaniesz

Wychodzi więc, że z własnej kieszeni musimy wyasygnować odpowiednio 26 tys. złotych w poziomie podstawowym, 15 tys. złotych w poziomie podwyższonym i 5,6 tys. złotych w najwyższym. Przypomnijmy, że w ramach poziomu podwyższonego nie mamy limitu dotacji i nie ma planów, aby go wprowadzić. Możemy z tego wsparcia korzystać wielokrotnie. Gdybyśmy modernizowali jeden dom, to lepiej wypada wariant z poziomem najwyższym, ale już przy drugiej dotacji bylibyśmy stratni względem ludzi, którzy zarabiają więcej. Dowód? 

Dofinansowanie najwyższe wymaga od nas 5,6 tys. złotych, a podwyższone 15 tys. złotych. Przy drugim budynku i konieczności skorzystania z poziomu podstawowego zapłacimy 31,6 tys. złotych, a przy dwóch podwyższonych 30 tys. złotych. Z każdą kolejną nieruchomością ta różnica rośnie na niekorzyść osób, które zarabiają mniej. Posiadanie dwóch budynków nie musi być wcale oznaką opływania w luksusy. Dlaczego NFOŚiGW i MKiŚ podjęły taką decyzję? Pod tym kątem nie wydaje się ona nieuzasadniona. Dużo lepiej byłoby jednak wprowadzić zasadę, że każda kolejna dotacja po najwyższej jest z poziomu podwyższonego. Wówczas koszt przykładowej inwestycji wyniósłby 20,6 tys. złotych, co wydaje się dużo bardziej przystające do wymagań potencjalnych beneficjentów. Z drugiej strony ograniczyłoby proceder drenowania budżetu programu Czyste Powietrze przez sprytnych inwestorów. 

Wykorzystana przez nas inwestycja opiera się na założeniach, ale jest przykładem modelowym. Docieplenie i pompa ciepła dobrej jakości – bardziej sztampowego połączenia wyobrazić sobie raczej nie można, jeśli mówimy o termomodernizacji. Dlaczego jednak dotacja ma wspierać osoby zamożniejsze? Z jakiego powodu osoby, które nawet chcąc poprawić efektywność jednego i drugiego swojego domu, zostaną tej szansy pozbawione? Miejmy nadzieję, że to niedopatrzenie, a nie arbitralny osąd, który sugeruje, że osoby o niskich dochodach nie zasługują na skorzystanie z programu więcej niż raz.