Rekordzista listy ZUM? Jak znaleźć tam pompę ciepła? Rozwiewamy wątpliwości

• Lista ZUM to obowiązkowy przystanek na drodze do uzyskania dotacji w ramach programu Czyste Powietrze. Warunek ten obowiązuje od 14 czerwca, ale tylko pompy ciepła i kotły na biomasę.
• Od 1 stycznia 2025 roku wszystkie pompy ciepła na liście ZUM będą zobowiązane posiadać raport z badań wykonanych w akredytowanym laboratorium na terenie UE lub EFTA.
• Wyjaśniamy, jak odnaleźć się na liście ZUM. To nie jest wcale trudne, choć wymaga chwili cierpliwości. 
• Na koniec przyglądamy się ciekawemu przypadkowi, jak to na liście ZUM kilkanaście pomp ciepła w obrębie jednej mocy to tak naprawdę jedno i to samo urządzenie, różniące się jedynie marką. 

Lista ZUM stanowi swoistego rodzaju katalog, w którym za pomocą bardzo prostej wyszukiwarki jesteśmy w stanie odnaleźć setki różnych urządzeń i materiałów. Do tych pierwszych zaliczamy pompy ciepła, kotły, ogrzewanie elektryczne, kolektory słoneczne, systemy wentylacji z odzyskiem ciepła, mikroinstalacje fotowoltaiczne, a także istnieje zakładka z węzłami cieplnymi, która aktualnie jest pusta. Baza materiałów dotyczy sektora termomodernizacji, gdzie królują izolacje, okna i drzwi. Lista ZUM była tworzona pod program Czyste Powietrze, ale to nie oznacza, że dla nowego budynku nie można z niej skorzystać. 

Współpraca listy ZUM z programem Czyste Powietrze

A skorzystać warto, bo w prosty sposób jesteśmy w stanie sprawdzić różne produkty. Tym, czego brakuje  jest intuicyjna porównywarka, dzięki której wybór najlepszych opcji byłby prostszy. Niemniej jednak wystarczy nam długopis i kartka papieru, aby interesujące nas urządzenia i materiały ze sobą zestawić i wybrać odpowiednie rozwiązanie dla naszej inwestycji. 

Obsługą listy ZUM zajmuje się Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB), który odpowiada za jej powstanie, utrzymanie i prowadzenie na zlecenie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). W programie Czyste Powietrze dotychczas lista ZUM była ciekawym dodatkiem, a beneficjenci nie musieli z niej korzystać, chcąc uzyskać środki na termomodernizację. Niemniej jednak twórcy programu zdecydowali się ukrócić i wprowadzili obowiązek listy ZUM w dwóch przypadkach – przy montażu pompy ciepła lub kotła na biomasę. Konieczność wyboru urządzenia grzewczego z listy ma zwiększyć jakość przeprowadzanych modernizacji, na co bezpośredni wpływ ma mieć zweryfikowana jakość źródeł ciepła. Ta zasada trwa już od 14 czerwca, ale to nie jedyna nowość w programie Czyste Powietrze.

W związku z pompami ciepła nastąpiła jeszcze jedna zmiana, a mianowicie pojawił się obowiązek wykonania audytu energetycznego. Weryfikacja urządzeń i audyt mają przeciwdziałać nietrafionym inwestycjom, które może nie zdarzają się nagminnie, ale pieczołowicie są nagłaśniane przez żądne sensacji mass media. Nagłówki o rachunkach grozy niesłusznie uderzały w technologię, a zdecydowanie powinny krytykować decyzję o inwestycji. Pompa ciepła jest urządzeniem, które na tle innych źródeł ciepła, wymaga naprawdę przemyślanego doboru. W przypadku pracy na nieodpowiednich parametrach systemu grzewczego i przy dużym obciążeniu cieplnym jej efektywność spada, co objawia się w wysokich rachunkach. Pytanie dlaczego tylko pompy ciepła objęte są audytem pozostaje bez odpowiedzi. Można sobie wyobrazić problematyczne scenariusze również z innymi technologiami.

Jak się poruszać na liście ZUM?

Entuzjastom i zwolennikom pomp ciepła zdecydowanie zależy, aby technologia rozwijała się dynamicznym tempem, ale na pewno nie kosztem spokoju posiadaczy. Komfort możemy zapewnić sobie sami, sprawdzając dokładnie parametry interesujące nas urządzenia. Dlatego postaramy się wyjaśnić, w jaki sposób działa lista ZUM, który przy odpowiedniej znajomości pozwoli nam znaleźć wymarzoną pompę ciepła.

Wchodząc na listę ZUM, po lewej stronie wyświetla się menu z wyszczególnionymi elementami, które wymieniliśmy wyżej. Na samej górze znajdują się pompy ciepła, które są podzielone na pięć kategorii:

• powietrze/woda (dla temperatury zasilania 55°C),
• powietrze/woda o podwyższonej klasie efektywności energetycznej (dla temperatury zasilania 55°C),
• powietrze/woda do c.w.u.,
• gruntowa o podwyższonej klasie efektywności energetycznej,
• powietrze/powietrze.

Wybraliśmy kategorię pierwszą, czyli pompy ciepła powietrze/woda. Po kliknięciu oczom naszym ukazuje się intuicyjna wyszukiwarka. Pompę ciepła możemy znaleźć po nazwie producenta. Jeśli nie mamy sprecyzowanej marki, to możemy skorzystać z innych funkcjonalności wyszukiwarki, którymi są dwa suwaka. Na jednym zaznaczamy moc urządzenia – od 3 kW do 35 kW, a na drugim roczne zużycie energii. Poniżej możemy zaznaczyć, jaka klasa efektywności energetycznej nas interesuje. Ten element również jest podwójny – jeden dotyczy ogrzewania w systemie średniotemperaturowym (55°C) i niskotemperaturowym (35°C). Klikamy “Wyszukaj” i mamy wyniki z puli prawie 900 pomp ciepła typu powietrze/woda (stan na 18 lipca 2024 roku). 

Można mieć jednak kilka zastrzeżeń co do samej wyszukiwarki. Brakuje rozróżnienia na pompy ciepła typu split i monoblok. Nie ma też opcji sortowania, dlatego poruszanie po liście ZUM wymaga nieco cierpliwości. 

Gdy już wybierzemy moc, producenta i klasę, a także znajdziemy interesujący nas model, to możemy zapoznać się z parametrami technicznymi dotyczącymi wybranej pompy ciepła. Znajdziemy tam uproszczoną kartę produktu w języki polskim. Poniżej przedstawiamy przykładową kartę dla pompy ciepła marki Midea.

Niezwykle przydatne załączniki

Jest to jednak wycinek informacji, który jesteśmy w stanie tam znaleźć. Poniżej mamy do dyspozycji pięć dokumentów do pobrania w formacie .pdf ze szczegółowymi informacjami na temat urządzeń. Zaliczamy do nich: etykietę energetyczną, dokumentację techniczną, deklaracją zgodności produktu CE, kartę produktu i raport z badań. Ten ostatni element jest niezwykle istotny pod kątem ostatnich zmian na liście ZUM. Niektóre urządzenia, których producenci lub dystrybutorzy nie dostarczyli raportu, mają w tym miejscu wzmiankę o posiadaniu odpowiedniego certyfikatu. Według nowych zasad listy ZUM wszystkie pompy ciepła znajdujące się w bazie danych od 1 stycznia będą musiały mieć badania przeprowadzone w akredytowanym laboratorium. Laboratorium dodatkowy musi znajdować się na terenie UE lub EFTA. Od 14 czerwca do 31 grudnia można czasowo uzyskać wpis na listę ZUM na podstawie europejskich certyfikatów jakości HP Keymark, EHPA Q lub Eurovent. Oprócz wymienionych powyżej niektóre modele mają również rubrykę na dokumenty dodatkowe. 

I na tym można zakończyć omawianie działania listy ZUM – bardzo zachęcamy do korzystania z niej przy wyborze urządzeń i materiałów, ponieważ stanowi bardzo przejrzyste źródło wiedzy. Dodatkowo każda pozycja na liście musiała zostać zweryfikowana przez IOŚ-PIB. Są jednak zakątki listy ZUM, które rzucają na tę bazę nieco inne światło. 

• Zobacz również: Klasy energetyczne – budynek z pompą ciepła poza klasą A? Jest taka możliwość!

Wiele pomp ciepła, ten sam producent

Nie jest żadną tajemnicą, że wiele urządzeń, posiadających logotyp danej marki, tak naprawdę nie jest przez tę firmę produkowanych. Są to tzw. produkty OEM, które w dosłownym tłumaczeniu oznaczają producent oryginalnego wyposażenia. Często jest tak w przypadku pomp ciepła, gdzie jeden duży producent sprzedaje czyste urządzenie, a dystrybutor umieszcza na niej swój logotyp. Czasem zdarza się, że również wygląd obudowy ulega zmienia, co jednak nie wpływa na działanie układu chłodniczego, który pozostaje nietknięty. W przeważającej liczbie różnią się także sterownikiem. Wiedza o tej praktyce nie jest standardem, choć lista ZUM sama pozwala na dojście do takich informacji. Są one jednak ukryte w raportach z badań, które… są identyczne w kilkunastu przypadkach, które udało nam się zaobserwować. Różnią się jedynie nazwą firmy, która takim certyfikatem się posłużyła, uzyskując wpis na listę ZUM.

Dlaczego to jest takie ważne, aby to sprawdzać? Przede wszystkim dlatego, że pomimo faktu bycia w gruncie rzeczy tym samym urządzeniem, to kwestia odpowiedniej marki winduje ceny. Absurdu dodaje fakt, że pomiędzy oryginalną firmą a dystrybutorem, który wykupuje na pompie ciepła miejsce na swój brand, istnieje różnica finansowa, sięgającą nieraz 30%, a czasem nawet więcej. To kolejny argument, aby jednak korzystać z listy ZUM i naprawdę dobrze prześwietlić wybraną przez pompę ciepła.

Rekordzista listy ZUM?

Aby nie być gołosłownymi, to prześledziliśmy pompy ciepła na liście ZUM. Po pewnym czasie trafiliśmy na urządzenia o mocy 12,1 kW. Nietypowa moc jak na urządzenie grzewcze, ale nie na tym kończy się niecodzienność całej sytuacji. Okazuje się, że wszystkie urządzenia typu split i wszystkie monobloki mają w obrębie swojej kategorii dokładnie (lub z niewielkimi różnicami) te same parametry. W przypadku pomp ciepła typu split jedyne różnice, jakie zaobserwowaliśmy, to: 

• zmiana poziomu mocy akustycznej (43 dB lub 44 dB),
• sezonowa efektywność energetyczna różniąca się o 0,1 punktu procentowego (w jednym przypadku o zawrotne 1,3-1,4 p.p.)
• jeden model ma nieco mniejsze zużycie energii dla temperatury 55°C (o 86 kWh).

Wszystkie wymienione można rozpatrywać w kategoriach różnic kosmetycznych. Rodzaj czynnika (R32), jego masa (1,84 kg), klasy efektywności, moc (12,1 kW), poziom mocy akustycznej na zewnątrz (65 dB) wskazuje, że wszystkie pompy ciepła o tej mocy mogą być dystrybuowane przy wykorzystaniu modelu sprzedaży urządzeń OEM. Z pomocą jednak spieszą nam raportu z badań, które to ostatecznie potwierdzają. Łącznie 16 modeli od 10 firm. 

Aktualnie aż 7 modeli nie ma raportu z badań, więc w tych przypadkach z oceną powinniśmy się wstrzymać, aczkolwiek dane przedstawiane na liście ZUM pozwalają sądzić, że przypadek jest tożsamy. Dla pozostałych 9 modeli po włączeniu raportu wyświetlają się bardzo podobne badania dla danego modelu, a także jest zaznaczone, że producentem jest firma Midea, czyli chińskie przedsiębiorstwo z branży HVAC. 

Co z pompami ciepła typu monoblok?

W przypadku pomp ciepła typu monoblok sytuacja wygląda identycznie. Jest ich jednak w obrębie mocy 12,1 kW nieco mniej, bo 11 modeli od 10 firm. Tutaj znaleźliśmy tylko dwie różnice na liście ZUM – również kosmetyczne:

• sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń η_s dla klimatu umiarkowanego dla temperatury 35°C – 185,7% lub 185,6%,
• Roczne zużycie energii [kWh] dla temperatury 55°C – 7202 kWh lub 7203 kWh.

Czynnik wszędzie R32 o masie 1,75 kg. Klasy efektywności, poziom mocy akustycznej na zewnątrz (65 dB), sezonowa efektywność dla 35°C (135,6%) – wszystkie wymienione są dokładnie takie same. W sześciu przypadkach mogliśmy zajrzeć do raportu z badań w akredytowanych jednostkach badawczych. W każdym przypadku dokument nie pozostawia złudzeń – za te urządzenia ponownie odpowiada chińska firma produkująca pompy ciepła wspomniana wcześniej, czyli Midea.

Kluczowe pytanie – czy to dobrze, czy źle?

Mamy nadzieję, że nieco zdemistyfikowaliśmy branżę grzewczą, ale taka wiedza klientom się po prostu należy. Przy pracach nad wprowadzeniem obowiązku listy ZUM poszła nieprzychylna opinia, że za wszystko odpowiadają pompy ciepła z Azji, co wcale nie musi być w 100% zgodne z prawdą. Nawet renomowane europejskie firmy korzystają z usług wytwórców urządzeń OEM, ale sygnując je później własnym logotypem, biorą za nie odpowiedzialność. Niestety ta odpowiedzialność często więcej kosztuje, choć bardzo często te pompy ciepła różnią się także wyglądem i designem. 

Zachęcamy do korzystania z listy ZUM, aby dowiedzieć się więcej o urządzeniu, które ma nam służyć przez kolejne lata. Przypominamy też na koniec, że w przypadku montażu pompy ciepła lub kotła na biomasę, lista ZUM jest obowiązkowym etapem procesu dotacyjnego. Aby jednak modernizacja kotłowni lub budowa nowej przebiegła sprawnie, to nic nie zastąpi naszego zainteresowania i zaangażowania się w wybór urządzenia grzewczego. Warto więc korzystać z narzędzi, takich jak lista ZUM.

Opracowano na podstawie listy ZUM.