Co to jest ślad węglowy?

Ślad węglowy to wyliczenie całkowitej ilość gazów cieplarnianych (wyemitowanych bezpośrednio lub pośrednio). Można obliczyć go dla konkretnej firmy, organizacji, produktu, usługi, gospodarstwa domowego czy osoby, a także budynku, terenu czy konstrukcji. W normie ISO 14067 ślad węglowy określa się jako „sumę emitowanych i pochłanianych przez produkt gazów cieplarnianych, wyrażoną ekwiwalentem CO₂ i bazującą na ocenie cyklu życia” (A. Garbacz, P. Urbańska, Ślad węglowy betonu).

Cel obliczania śladu węglowego

Dlaczego coraz częściej mówi się o śladzie węglowym i podejmuje się różnorodne działania związane z jego zmniejszeniem? Ma to związek z postępującymi zmianami klimatycznymi wywołanymi emisją gazów cieplarnianych i dotyczy nie tylko wielkich firm. Każdy z nas zostawia ślad węglowy i można go próbować ograniczać na co dzień poprzez proste czynności (np. kupując lokalne produkty czy naprawiając rzeczy zamiast je wyrzucać, itp.). 

W odniesieniu do działalności przedsiębiorstw obliczenie śladu węglowego pozwala m.in. przygotować plan zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, stanowiąc wsparcie w raportowaniu ESG. Pomaga kształtować politykę klimatyczną przedsiębiorstwa w perspektywie długofalowej.

Jak obliczyć ślad węglowy?

Zasady wyliczania i raportowania określa norma ISO 14067. Istnieje wiele firm, które zajmują się liczeniem śladu węglowego firm i produktów. Dostępne są też oprogramowania ułatwiające wykonanie wyliczenia. W branży budowlanej wykorzystuje się m.in. One Click LCA oraz SimaPRO, które są aktualizowane i dostępne także w Polsce. Uwzględniają one zarazem ślad węglowy wbudowany oraz operacyjny. Stanowią narzędzie pomagające uzyskać ekologiczne certyfikaty budynku (np. BREEAM, LEED, DGNB).

Podstawowe zagadnienia związane ze śladem węglowym i wytyczne do jego obliczania ujmują międzynarodowe standardy zawarte w dokumencie GHG (Greenhouse Gas Protocol). Dotyczy on sześciu gazów cieplarnianych: dwutlenek węgla (CO2), metan (CH4), podtlenek azotu (N2O), wodorofluorowęglowodór (HFC), perfluorowęglowodór (PFC), sześciofluorek siarki (SF6). Celem dokonywania obliczeń jest stworzenie skutecznej strategii redukcji emisji gazów cieplarnianych w przedsiębiorstwach. Takie działania są niezbędne z punktu widzenia globalnego ocieplenia i zmian klimatycznych. Greenhouse Gas Protocol udostępnia także narzędzia obliczeniowe pozwalające ustalić wielkość emisji gazów cieplarnianych pochodzących z określonych źródeł lub branż. 

Greenhouse Gas Protocol wskazuje 3 podstawowe obszary, dla których oblicza się ślad węglowy danej organizacji: emisje własne (np. spowodowane przez wykorzystywane urządzenia i pojazdy); emisje pośrednie (związane z zakupioną energią elektryczną, ciepłem, parą i chłodem); emisje najtrudniejsze do obliczenia (m.in. wynikające z transportu materiałów czy dojazdów pracowników do miejsca pracy). W Greenhouse Gas Protocol znajdziemy też studia przypadków konkretnych firm i rozwiązań, dzięki którym zmniejszyły one ślad węglowy, np. odnośnie zakupionej energii elektrycznej. Omawia się tutaj również kwestie dotyczące tego, jak zarządzanie ryzykiem związanym z GHG wpływa na pozycję firmy na rynku, jej konkurencyjność oraz możliwości dalszego rozwoju i pomaga kształtować jej proekologiczny wizerunek. 

Skala śladu węglowego w budownictwie

W odniesieniu do firm budowlanych liczenie śladu węglowego jest praktyką, która stanowi efekt zmian podyktowanych europejską strategię dekarbonizacji budownictwa. Według najnowszych badań budynki odpowiadają za 38% światowych emisji CO2 – 28% to tzw. ślad operacyjny (związany z użytkowaniem budynku), a pozostałe 10% stanowi ślad wbudowany (powstały w wyniku produkcji i transportu materiałów budowlanych). Ta sytuacja ma się radykalnie zmienić do 2050 r, kiedy to według założeń opracowanych w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, emisje gazów cieplarnianych netto osiągną poziom zerowy (do 2030 r. zakłada się ich redukcję o 55%).

Dekarbonizacja budownictwa

W przypadku budownictwa szansą na zmniejszenie śladu węglowego jest opracowywanie i wdrażanie innowacyjnych technologii budowlanych. Takich, które umożliwiają powstawanie budynków zeroemisyjnych i samowystarczalnych pod względem pozyskiwania energii. Niewątpliwie rozwijający się trend w tej branży stanowi łączenie rozwiązań proekologicznych z dążeniem do obniżania kosztów takich zielonych inwestycji.

Sposobem na obniżenie śladu węglowego w budownictwie jest na przykład pozyskiwanie materiałów z recyklingu. Podobnie jak optymalizacja procesów produkcyjnych, pozwalająca na zmniejszenie ilości odpadów. Dzięki temu obniża się poziom emisji dwutlenku węgla związany z ich utylizacją. Szuka się też sposobów na ograniczenie emisji spowodowanych pracą maszyn i urządzeń, a także dostawami produktów i usług. Samo liczenie śladu węglowego staje się biznesową koniecznością. Jest ono między innymi najczęściej stosowanym obecnie parametrem odnośnie wpływu wyrobów budowlanych na środowisko.

W kontekście długoletniego użytkowania budynków kluczowa staje się ich efektywność energetyczna, która ma wpływ na redukcję operacyjnego śladu węglowego. Zmniejszenie strat ciepła czy wykorzystanie odnawialnych źródeł energii mają więc tutaj bardzo duże znaczenie.

Innowacje w budownictwie i zmniejszanie śladu węglowego

Priorytet w budownictwie stanowią badania nad niskoemisyjnymi materiałami budowlanymi, które można wykorzystywać na szeroką skalę. Przykładem mogą być innowacje z branży betonu, który jest jednym z najpopularniejszych materiałów budowlanych na świecie, jednocześnie charakteryzującym się największą emisją gazów cieplarnianych. Prowadzone badania nad modyfikacjami betonu o obniżonej emisji dwutlenku węgla, a następnie wprowadzenie go do masowej produkcji, to jedno z działań przyczyniających się do zmniejszenia śladu węglowego w budownictwie.

Źródła:

A. Garbacz, P. Urbańska, Ślad węglowy betonu, „Budownictwo. Technologie. Architektura” 2021.R. Latawiec, P. Woyciechowski, K. Kowalski, Użyteczność betonu zrównoważonego – emisja CO2, Dni Betonu 2016.