Trudna ścieżka dekarbonizacji budownictwa w Polsce – wnioski z debaty POBE

Archiwum Archiwum

Trudna ścieżka dekarbonizacji budownictwa w Polsce – wnioski z debaty POBE

16.12.2021

POBE

Porozumienie Branżowe na rzecz Efektywności Energetycznej (POBE)

Dokumenty takie jak Mapa Drogowa IEA „Net Zero by 2050”, Pakiet „Fit for 55” oraz Długofalowa Strategia Renowacja Budynków, zalecają przyśpieszenie działań na rzecz dekarbonizacji i termomodernizacji budownictwa; kluczowa będzie najbliższa dekada pod względem wdrażania bezemisyjnych technologii

Dekarbonizacja budownictwa wymaga współpracy i podążania kilkoma ścieżkami jednocześnie (efektywność energetyczna, rozwój OZE, termomodernizacja, modernizacja w infrastrukturę sieciową)

Potrzebny jest przegląd warunków technicznych, kwestii stanardów izolacyjności i głębokiej termomodernizacji budynków

Środki finansowe są dostępne, jednak brakuje projektów i wyspecjalizowanych kadr

Dekarbonizacja budownictwa a kluczowe dokumenty Na wstępie do rozważań o wyzwaniach modernizacji sektora ogrzewnictwa zostały przedstawione założenia z najważniejszych dokumentów i opracowań, w tym raportu Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA) „Net Zero by 2050”. Analityk IEA Timothy Goodson wskazał, że na drodze do neutralności klimatycznej kładziony jest nacisk na ewolucję w sektorze budownictwa. Lata 2020-2030 muszą być dekadą masowej ekspansji bezemisyjnych technologii. Ekspert podał, że emisje z sektora budowalnego w świecie muszą zmniejszyć się o 40 proc. tj. do niecałych 2 Gt do 2030 roku, oraz o 95 proc. do 2050 roku. Wyzwaniem będzie rozwijający się sektor budownictwa i zapotrzebowania na usługi energetyczne – w latach 2020-2050 powierzchnia użytkowa budynków zwiększy się o 75 proc. Trend ten widać już w Polsce – w ciągu ostatniej dekady powierzchnia mieszkaniowa wzrosła o prawie 20 proc. Popyt na urządzenia realizujące chłodzenie przełoży się na zapotrzebowanie na energię elektryczną – do 2030 roku pojawi się 650 mln klimatyzatorów, do 2050 roku – kolejne 2 mld. Obecnie sektor budownictwa przeznacza paliwa kopalne w 60 proc. na ogrzewanie pomieszczeń i wody oraz w 80 proc. na energię do podgrzewania posiłków. Co ważne, prawie wszystkie technologie potrzebne do dekarbonizacji zużycia energii w budynkach są już dostępne na rynku. Według autorów raportu kluczowa jest poprawa efektywności energetycznej. Nie bez znaczenia pozostaje zmiana przyzwyczajeń technologicznych użytkowników domów (np. obniżenie temperatury ogrzewania), które przyniosą redukcję o prawie 250 mln t CO2 w sektorze budynków w 2030 roku. Nie bez znaczenia jest więc zmiana tych przyzwyczajeń i szybka modernizacja budynków i ich źródeł ogrzewania. Sektor pomp ciepła zaspokoi ponad 50 proc. zapotrzebowania na ciepło w budynkach 2050 roku. Jednym z kamieni milowych byłoby zaprzestanie sprzedaży kotłów na paliwa kopalne do 2025 roku. W efekcie wszystkich działań prawie 90 proc. budynków na świecie powinno spełniać standardy budynku net-zero do 2050 roku. Paweł Wróbel, Gate Brussels, ekspert POBE, omówił dekarbonizację budownictwa w kontekście unijnego pakietu „Fit for 55”. Kluczowe jest przyśpieszenie działań na rzecz zwiększonego celu redukcyjnego do 2030 roku. POBE przygotowało poradnik „Pakiet Fit for 55% – najważniejsze zmiany dla sektora budownictwa”, w którym przeanalizowano propozycje dla sektora budownictwa, w tym kilkanaście projektów rozporządzeń i znowelizowanych dyrektyw. Andrzej Kaźmierski z Ministerstwa Rozwoju i Technologii odniósł się do Długofalowej Strategii Renowacji Budynków, która jest obecnie po konsultacjach publicznych. Jednym z celów dokumentu jest zwiększenie efektywności energetycznej budynków. Proces zakłada rozpoczęcie działań od szeroko zakrojonej płytkiej termomodernizacji, dającej szybki efekt. Znaczące są koszty termomodernizacji oraz rosnące koszty materiałów. Tempo modernizacji budownictwa w Polsce przewidywane jest na poziomie 3,8 proc. rocznie. Planowane jest wyeliminowanie budynków z poziomem efektywności powyżej 150 kWh na m2/rok do 2035 roku poprzez ich termomodernizację i przeniesienie do kategorii energooszczędnej. - Zakładamy, że do 2050 roku wszystkie budynki w Polsce, z wyjątkiem zabytkowych, będą miały efektywność do 50 kWh m2/rok – powiedział. Skuteczna transformacja budownictwa wymaga podążania kilkoma ścieżkami Paweł Lachman, koordynator Porozumienia Branżowego na rzecz Efektywności Energetycznej, prezes Zarządu Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła, powiedział podczas debaty, że proces termomodernizacji i dekarbonizacji budynków spaja działania 12 organizacji zrzeszonych wokół POBE. - W tym momencie trwa duży przegląd działań polityki energetyczno-klimatycznej Polski, organizowany przez Międzynarodową Agencję Energii. Raport będzie dostępny na początku 2022 roku. Jestem przekonany, że pojawi się wiele rekomendacji, które wynikają również bezpośrednio z raportu „Net Zero by 2050” – powiedział Lachman. Dodał, że cele redukcyjne zmuszają Polskę do bardzo szybkiej transformacji, której nie da się zrealizować bez budownictwa. Rola POBE w kontekście wsparcia tego procesu jest istotna. Proponowana przez IEA data odejścia od tradycyjnych kotłów w 2025 roku będzie wręcz niemożliwa do wprowadzenia w polskich realiach. W ocenie Lachmana można pójść w kierunku szybkiego odejścia od paliw kopalnych w przypadku nowych budynków. Kluczowa jest jednak dyskusja o tym, czym jest głęboka termomodernizacja oraz zastanowienie się, czy nowe budynki obecnie budowane są gotowe do pełnej dekarbonizacji. - W mojej ocenie niestety nie – stwierdził Lachman. Potrzebny jest przegląd warunków technicznych dla nowych budynków oraz pochylenie się na kwestią standardów izolacyjności budynków – dodał. Marek Miara, ekspert uznanego instytutu ISE Fraunhofer, potwierdził, że raport „Net Zero by 2050” jest wisienką na torcie transformacji. Nie da się iść tylko jedną drogą - albo dekarbonizować system ogrzewania, albo redukować zużycie energii. Świat powinien iść jednocześnie dwoma ścieżkami, aby dekarbonizacja się powiodła. Pierwszy odcinek tej drogi - do 2035 roku - zdecyduje, czy uda osiągnąć się cele wyznaczone na połowę obecnego stulecia. - Do tej pory problemy systemu energetycznego starano się rozwiązywać punktowo i dotyczyły najczęściej jednej branży. Zajmowano się ciepłem, chłodem, mobilnością czy produkcją energii. Trzeba modernizację traktować jako cały organizm. Poszczególne branże będą ze sobą coraz bardziej powiązane i to jest kluczowe w przyszłości. Potrzeba współpracy i inicjatyw, jak choćby POBE - wskazał Miara. Ekspert dodał, że przykład fotowoltaiki w Polsce pokazał, że kluczowe są impulsy na rynku, które zaowocują rozwojem technologii. Za granicą dyskusja o dekarbonizacji budownictwa nie skupia się wokół finansów, a wokół kadr, które będą kluczowe do powszechnej instalacji urządzeń. Np. w Niemczech szacuje się, że potrzebnych będzie dwa razy więcej instalatorów. Istotne jest jasne doprecyzowanie rozwoju technologicznego, aby osiągnąć jak największe rezultaty, bez zbędnego rozpraszania się. Paweł Wróbel - ekspert POBE, Gate Brussels, podkreślił, że jest bardzo dużo środków finansowych na transformację energetyczną i modernizację budownictwa. Z rozmów z przedstawicielami sektora finansowego wynika, że brakuje projektów, co jest największym wyzwaniem. Projekty w sektorze budownictwa nie mogą fragmentarycznie traktować poszczególnych celów klimatycznych jak efektywność energetyczna, rozwój OZE i dekarbonizacja. Potrzebny jest jasny kierunek rozwoju technologii oraz przygotowanie kadr do modernizacji gospodarki. Janusz Starościk, prezes zarządu Stowarzyszenia Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych, podkreślił, że dekarbonizacji budynków nie zrealizuje się w przypadku, gdy będzie się przyjmować tylko jeden kierunek. Problem efektywności energetycznej budynków dotyczy nie tylko Polski, ale Europy - ponad 80 proc. budynków wymaga termomodernizacji, na co potrzeba czasu i środków. - Aby spełnić ambitne cele, trzeba dać wszystkie ręce na pokład. Musimy oprzeć się na miksie energetycznym i wykorzystać to, co jest z czystych technologii dostępne. Mamy już pompy ciepła, tylko trzeba pamiętać o tym, że energii elektrycznej nie przyniesie się w wiaderku, tylko musi być przesłana. Kluczowe są inwestycje w infrastrukturę – wskazał Starościk. Najważniejsze jest bezpieczeństwo energetyczne, więc odejście od paliw kopalnych powinno być zbilansowane. W zależności od lokalizacji można zastosować np. metan, biogaz lub geotermię. Renesans przeżywa wykorzystania energii słonecznej. Nie wolno zapominać o sieciach ciepłowniczych, które powinny być dopasowane do odpowiednich parametrów ciepła, bazując na czystych źródłach.