Zielona architektura – budowlany trend przyszłości?

Zielona harmonia w ekologicznym budownictwie

Zieleń architektury jest więc przede wszystkim metaforą nie tylko ekologicznych idei, ale też konkretnych rozwiązań technicznych. Harmonia tego rodzaju przedsięwzięć nie jest kwestią ściśle estetyczną i nie wiąże się z dobraniem idealnych proporcji bryły budynku. W eko-architekturze stanowi ona raczej świadome współistnienie człowieka z przyrodą, bazujące na potencjale nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Ekologiczne budowanie ma charakter interdyscyplinarny. Projekty eco-praxis łączą w sobie osiągnięcia z wielu dziedzin wiedzy, jak architektura, budownictwo, planowanie przestrzenne, inżynieria środowiskowa, geografia miasta. 

Jak zielona architektura eliminuje ślad węglowy?

Przykładem takiego dążenia do równowagi w zielonej architekturze jest eliminacja tzw. śladu węglowego, zarówno operacyjnego (związanego z użytkowaniem budynku), jak i wbudowanego (dotyczącego produkcji i transportu materiałów budowlanych). Działanie to ma na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Wiąże się z postulatami tzw. dekarbonizacji budownictwa i wpisuje w strategię Renovation Wave opracowaną w ramach Europejskiego Zielonego Ładu (European Green Deal).

Chodzi przede wszystkim o to, aby zmniejszyć produkcję szkodliwych substancji, które trafiają do środowiska. Zmianie podlegają więc jakby dwa obszary. Sposób, w jaki korzystamy z budynków oraz to, jak i z czego je budujemy. Dlatego tak istotne są nie tylko wytyczne techniczne dotyczące nowo powstających budynków, ale także skuteczna termomodernizacja. Pozytywne zmiany w tym zakresie to chociażby poprawa izolacyjności budynku czy montaż np. instalacji fotowoltaicznej i racjonalne zarządzanie pozyskaną energią słoneczną. Natomiast przykładem działań w obszarze redukcji wbudowanego śladu węglowego mogą być innowacyjne rozwiązania obniżające emisję CO2 podczas produkcji betonu.

Zielone budownictwo w mikro i makro perspektywie

Projekty zielonej architektury rozpatruje się z punktu widzenia pojedynczych realizacji. Ekologiczne domy, mieszkania, biura, sklepy czy szkoły przypominają energooszczędne systemy, w których ogrzewanie pomieszczeń i uzyskiwanie ciepłej wody użytkowej odbywa się w „zielony sposób”, czyli z zachowaniem pożądanego efektu ekologicznego. Oprócz perspektywy mikro w zielonym budownictwie możemy też mówić o projektowaniu całych osiedli i miast, które mają spełniać elementarne założenia idei zrównoważonego rozwoju.

Architekci tworzą rozbudowane systemy, które umożliwiają nie tylko jednostkom, ale też całym społecznościom życie zgodne z naturą. Redukcja śladu węglowego wiąże się tutaj z organizacją struktury architektonicznej i bytowej, która sprzyja „ekologicznemu stylowi bycia”. Takie miejsca doskonale pokazują, jak trendy budowlane współgrają z trendami pokoleniowymi i konkretnymi wyborami proekologicznymi. W zielonych miastach znajduje się przestrzeń dla roślin, skwerów, parków, ogrodów i ogrodów warzywnych. Zieleń jest w nich obecna w przenośni (jako zielona energia) i dosłownie – jako natura zintegrowana z infrastrukturą.

W stronę zielonej estetyki architektonicznej

Kolor ten w swojej naturalnej postaci (jako rośliny) stanowi też ważny element estetyczny ekologicznych realizacjach budowlanych. Nie tylko jest dekoracją czy upiększeniem obiektu, ale staje się motywem przewodnim całego projektu. Takim, który łączy funkcjonalność z estetyką i ekonomią.

Dosłownie zielone domy mają więc roślinne elewacje i dachy. Wpisują się całkowicie w ekologiczne trendy budowlane. Pomagają oczyszczać powietrze ze szkodliwych substancji, regulować temperaturę w budynku i w jego otoczeniu, obniżać zużycie energii i oszczędzać na rachunkach. Ułatwiają także wyciszenie pomieszczeń i gromadzenie wody opadowej. Wpływają na zmniejszenie efektu miejskiej wyspy ciepła. Stają się również miejscem powstawania siedlisk dla zwierząt i tym samym wspierają bioróżnorodność.

Niewątpliwie też zielone ściany i dachy wpływają kojąco na mieszkańców. Działają terapeutycznie. Kontakt z naturą bowiem pomaga się uspokoić i nastroić pozytywnie. To bardzo ważne zwłaszcza w miastach, gdy natura jest daleko i dlatego trzeba ją odtwarzać (wprowadzać w przemyślany sposób).

Zielone budynki jako ekosystemy

Truskawki z własnej uprawy prowadzonej na szczycie wieżowca w centrum miasta? To nie utopia urbanistyczna ani rolnicze science fiction, ale rzeczywistość zielonej architektury. Nowoczesne technologie budowlane wiążą się z namysłem nad samą relacją z naturą, ale też nad stylem życia. Chodzi o priorytety, takie jak zdrowie i równowaga emocjonalna, dostęp do lokalnych produktów czy samodzielne wytwarzanie ekologicznej żywności. Nie każdy człowiek przecież może zamieszkać na wsi. Wielkomiejskie cywilizacje rozrastają się, ale według „zielonych architektów” nie musi oznaczać to totalnego zerwania ze środowiskiem naturalnym. Przyszłościowym trendem budowlanym jest z pewnością ten, który zmienia nie tylko wygląd miast i zmniejsza emisję szkodliwych substancji, ale równocześnie przekształca sam sposób mieszkania i styl bycia. Taki, który uwzględnia zarazem kwestie gospodarcze i ekonomiczne, związane z użytkowaniem pojedynczych budynków i funkcjonowaniem całych miast.

Dlatego też architekci muszą mierzyć się z prawdziwym wyzwaniem tworzenia synergicznych projektów – zrównoważonych pod względem energetycznym, finansowym oraz prozdrowotnym. Nowoczesne projekty eko-architektury w pewien sposób powracają do korzeni, czyli do natury samej w sobie oraz do tradycyjnego sposobu życia, na przykład do idei uprawiania ogrodów. Rośliny przestają być wyłącznie dekoracją wielkomiejskich budynków. Uprawia się owoce i warzywa z myślą o domowym użytku, w specjalnie zaprojektowanych farmach, stanowiących integralną część budynków-systemów. To one właśnie odzwierciedlają unowocześniony powrót do natury.

Eko-architektura, zdrowy styl życia i rolnictwo

Przykładem takiego wielofunkcyjnego i ekologicznego systemu opartego na idei zrównoważonego rozwoju są projekty Studia Precht, które z „pasją tworzy ekologiczną przyszłość” i „wierzy w zieloną architekturę”, czyli bazującą na budynkach powstałych z naturalnych materiałów, które integrują ludzi z naturą. Taką, która jest jednocześnie związana ze swoim czasem, miejscem i kulturą. Działalność Studia Precht to swego rodzaju architektoniczny manifest ekologiczny, wpisujący się w założenia ekofilozofii. Tym, co wyróżnia ich projekty są ogrody warzywno-owocowe (farmy), które zapewnić mają zdrową żywność z własnej uprawy. Realizują w ten sposób m.in. europejską strategię Europejskiego Zielonego Ładu i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego.

Zadaniem architektury w ujęciu Studia Precht jest także tworzenie przestrzeni, w których człowiek ma szansę otworzyć się zmysłowo i emocjonalnie na naturę. Powinna ona więc pełnić także funkcje terapeutyczne – pomagać wyciszyć się, ukoić nerwy i po prostu odetchnąć. Powraca tutaj wartość zieleni jako barwy, która łagodzi napięcia i nastraja optymistycznie, także zapracowanych i sfrustrowanych mieszkańców wielkich miast. Można powiedzieć, że budynki mają być sensoryczne, dotykalne i odczuwalne, a przebywanie w nich powinno przypominać na przykład długi, spokojny spacer po lesie.

Trendy przyszłości i architektura nadziei

Mówiąc o zielonym budownictwie, warto pamiętać, że zielony to także kolor nadziei, która leży u podstaw eko-architektury. Dotyczy to m.in. założeń Studia Precht, które podkreśla, że wierzy w globalne możliwości naszego pokolenia. Zielona architektura w takim ujęciu obrazuje wzrost świadomości ekologicznej i dbałości o jakość życia codziennego. Według Chrisa Prechta o budynkach przyszłości trzeba myśleć jako o ekosystemach, które definiuje troska o zdrowie, a nie wyłącznie o zysk gospodarczy. Są one wyrazem nowoczesnego trendu budowlanego, w którym nowoczesne technologie odtwarzają wartościową tradycję współistnienia z naturą.

Źródła: M. Leźnicki, A. Lewandowska, Zielona architektura jako istotowo ważny element, [w:] Zrównoważony rozwój. Idea czy konieczność?, red. A. Kleśta i M. Terlecka, Krosno 2014.
energy.ec.europa.eu, precht.at, resite.org
Zdjęcie główne: CitizenSustainable