• Rybnik osiągnął niebywały sukces, redukując liczbę dni z przekroczonymi normami stężenia pyłu w powietrzu z 134 do 16.
• Wszystko za sprawą wprowadzenia uchwały antysmogowej, mobilizacji obywateli i działań samorządu. Pomogły w tym wielkie pieniądze i programy dotacyjne.
• Z miasta z fatalną jakością powietrza Rybnik stał się wzorem do naśladowania. Szczegóły poniżej!

Aż 134 dni - to 37% roku. Przez taki okres mieszkańcy Rybnika w 2010 borykali się z zanieczyszczonym powietrzem. Przez te niechlubne liczby Rybnik uznawano za jedno z najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie. Prawdopodobnie, gdyby nie znalezienie się na świeczniku, to reakcje władz mogłyby nie być tak skuteczne. Wiele z miast na Śląsku nie miało podobnych czujników, jakie monitorowały stan powietrza w Rybniku. To właśnie z tego powodu o tym mieście było tak głośno, co w końcowym rozrachunku wyszło miastu na dobre. I to nie z jednego powodu, do czego wrócimy pod koniec artykułu.

Smog został pokonany?

Przez ostatnie 13 lat jakość powietrza w Rybniku ustawicznie się poprawiała, czego efektem jest obniżenie liczby dni z przekroczeniem stężenia pyłów PM10 do 16 w roku ubiegłym. Nie był to jednak spadek stały, ponieważ zdarzały się lata, w których liczba dni z przekroczeniami rosła, np. między rokiem 2016 a 2017. Trzeba wziąć jednak pod uwagę specyfikę sezonów grzewczych. Średnie temperatury w poszczególnych latach mogą się nieznacznie różnić, a rok 2017 odznaczał się najniższą średnią temperaturą w Polsce od roku 2014. Według danych IMGW wyniosła wtedy -0,9°C, a w 2016 było to 1,8°C. Dodatkowo dochodzi kwestia opadów oraz wiatru, które także wpływają na poziom zanieczyszczeń w powietrzu. Należy brać takie kwestie pod uwagę, bo bez kontekstu wychodziłoby, że ogrzewnictwo w Rybniku zrobiło krok wstecz - nic podobnego. Wymiana kopciuchów postępowała tam pełną parą.

Na poniższym wykresie widać dokładnie, kiedy pojawił się przełom - to rok 2017, kiedy to przyjęto uchwałę antysmogową na terenie województwa śląskiego. Jej zapisy zobowiązywały mieszkańców, aby do końca 2021 roku wymienić kotły bezklasowe (nieposiadające tabliczki znamionowej) oraz te użytkowane w okresie powyżej 10 lat od daty ich produkcji. Pierwsze zmiany weszły jednak w życie od razu po przyjęciu uchwały. To był najważniejszy krok, bo to wtedy zakazano stosowania najbardziej trujących i nienadających się do użytku w domu paliw grzewczych. Zakaz objął węgiel brunatny, muły i flotokoncentraty węglowe oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem, paliw, w których masowy udział węgla kamiennego o uziarnieniu 3 mm przekraczał 15% i biomasy stałej o wilgotności powyżej 20%.

Potężne pieniądze i dotacje

Walka ze smogiem wymaga sporych nakładów finansowych. W ostatnich 10 latach Rybnik wydał aż 250 mln złotych poprawę jakości powietrza. Miasto stara się świecić przykładem. Ze 188 budynków miejskich tylko 6 nadal ogrzewanych jest węgiel, co w przyszłym roku ma się ostatecznie zakończyć. W liczby około 4,5 tys. lokali mieszkalnych do modernizacji zostało około 650. 

Niewątpliwy sukces to również zasługa mieszkańców, którzy korzystali z programów dotacyjnych. W Czystym Powietrzu w ciągu 5 lat złożyli ponad 6,2 tys. wniosków, ukończono aż 4,5 tys. inwestycji, a łączna kwota wypłaconych dotacji wyniosła aż 48,6 mln złotych. Kwota oczywiście będzie rosła, gdyż nie każdy rybniczanin dofinansowanie już otrzymał. Gmina Rybnik bierze udział także w programie Ciepłe Mieszkanie, który skierowany jest do mieszkańców budynków wielorodzinnych. Na terenie gminy dodatkowo realizowano programy grantowe ze środków UE i miasta Rybnik. Więcej o programach dotacyjnych wspierających wymianę źródła ciepła możesz przeczytać w artykule: Ogrzewanie – sposoby dofinansowania w 2024 roku

Cała medialna burza sprzed kilku lat wokół katastrofalnej sytuacji powietrza w Rybniku wyszła gminie zdecydowanie na dobre. Po pierwsze i najważniejsze mieszkańcy mogą oddychać czystym powietrze i są mniej narażeni na konsekwencje zdrowotne. Po drugie miasto może uchodzić za wzór do naśladowania, tworząc sobie pozytywny wizerunek. Podjęte działania zdały egzamin, więc teraz nic tylko trzeba liczyć na to, że inne samorządy będą brać przykład. 

Źródła: rybnik.wyborcza.pl, UM Rybnik.